Elçin Alıoğlu - TREND
Rəsmi Paris yenidən ermənipərəst bəyanatları ilə dünya siyasət arenasında səhnəyə çıxdı. Üstəlik, bu bəyanatlar sıradan bir məclisdə deyil, məhz BMT tribunasından səsləndi.
BMT Baş Assambleyasının 79-cu sessiyasında Fransa prezidenti Emmanuel Makron çıxışında Ermənistanın Azərbaycanın "təzyiqi" və "ərazi problemləri" ilə üzləşdiyini iddia edərək, Fransa ilə Ermənistanın birgə mövqedən çıxış etdiyini vurğuladı. O, beynəlxalq ictimaiyyəti bu məsələdə fəal olmağa, sülh danışıqlarını dəstəkləməyə və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri qorumağa çağırdı.
E.Makron Azərbaycana qarşı saxta məlumatlar yaymaq üçün BMT Baş Assambleyasının tribunasından istifadə etmək qərarına gəlib:
"Fransa Azərbaycanın təzyiqləri və ərazi gərginliyi qarşısında möhkəm Ermənistanın yanındadır. Sülh danışıqlarının uğur qazanması və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərin qorunub saxlanması üçün beynəlxalq ictimaiyyət orada olmalıdır”.
Amma onun bu açıqlamaları cavabsız qalmadı. Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Ayxan Hacızadə Makronun səsləndirdiyi fikirləri tənqid edərək, Fransanın Ermənistanı revanşizmə təhrik etdiyini və onu silahlandırdığını xatırlatdı, bu kimi addımların isə Azərbaycanın təzyiq göstərməsi kimi təqdim olunmasının yolverilməz olduğunu qeyd etdi.
E.Makronun Azərbaycana qarşı tənqidi yalnız onunla məhdudlaşmır. Onun nazirləri də eyni mövqedən çıxış edərək ölkəmizə qarşı böhtanlar səsləndirirlər. Məsələn, Fransa xarici işlər naziri postuna yeni təyin olunmuş Jan-Noel Barro, Parisdə Ermənistan səfirliyində keçirilən Ermənistanın müstəqilliyinin 33-cü ildönümü ilə bağlı tədbirdə "bir il əvvəl ermənilərin Dağlıq Qarabağdan zorla çıxarılmasına başlanıldığını" iddia edib. Bu cür ittihamlarla çıxış edərək, Fransa rəsmi səviyyədə Ermənistanı dəstəkləyir və Ermənistanın maraqlarını önə çəkir.
Fransanın başabəla dövlət başçısının BMT tribunasından belə provokativ bəyanatlarla çıxış etməsi diqqətəlayiqdir, çünki bu kimi açıqlamalar bölgədə sülhün və sabitliyin bərpa olunmağa başladığı bir vaxtda verilir.
Görünür, rəsmi Paris məhz müharibənin bitməsindən və bölgədə yeni sülh nizamının qurulmasından narazıdır. Amma bu, qlobal arenada Fransanın dəyərini artırmaq üçün bir cəhd kimi də görünə bilər. Bununla belə, E.Makronun yeni kabinetindəki təyin olunmalar onun bu mövqeyini gücləndirəcək. O, öz baş nazirini böyük səlahiyyətlərlə təmin etməkdən imtina edərək, xüsusən də ailə məsələləri üzrə nazir təyin etmək istədiyi senator Loras Qarnyenin təyin edilməsinə mane olub.
Fəqət 41 yaşlı Jan-Noel Barro Makron üçün uyğun bir fiqur oldu, çünki o, məhz Fransa prezidentinin siyasətini təqib edən bir şəxsdir. Barro ənənəvi fransız intriqan siyasi məktəbinin nümayəndəsi olmamaqla yanaşı, daha çox Amerikan "şahinləri"nin metodlarını təkrarlamağa çalışır və onların "Pax Americana" strategiyasını dəstəkləyir. Onun erməni diasporu ilə yaxın əlaqələri və bəzi açıqlamaları isə onun bu dairələrin maraqlarına xidmət etməyə hazır olduğunu göstərir.
Barro, ehtimal ki, Cənubi Qafqazda Fransanın destruktiv fəaliyyətlərini davam etdirəcək, çünki o, bölgədə münaqişə və ixtilafları qızışdırmağa meyllidir. Onun əsas məqsədi Ermənistanın maraqlarını lobbi etmək və bu mövqeni BMT-də müdafiə etməkdir. Bu isə, şübhəsiz ki, Bakı üçün narahatlıq və narazılıq yaradır.
Emmanuel Makronun Azərbaycana qarşı ittihamları, BMT tribunasından istifadə edərək beynəlxalq ictimaiyyəti Ermənistana dəstək göstərməyə çağırması xüsusilə təəccüblüdür. Onun son çıxışı sanki Azərbaycanı təcavüzkar kimi təqdim etmək və Ermənistanı münaqişənin qurbanı olaraq göstərmək cəhdi idi. Halbuki bölgədə vəziyyət sabitləşib və münaqişə artıq arxivə qovuşub. Azərbaycanın regionda sülh və sabitlik qurmağa çalışdığı bir vaxtda Makronun çıxışları yalnız sülh proseslərinə maneçilik törətmək məqsədi daşıyır.
Rəsmi Bakı dəfələrlə qeyd edib ki, bölgədə davam edən gərginliklərin əsas səbəbi xarici müdaxilələrdir. Azərbaycanın xarici işlər nazirliyi isə açıq şəkildə bəyan edib ki, ölkəmiz Ermənistanla sülhə nail olmaq üçün ikitərəfli danışıqlara üstünlük verir. Amma Fransa və digər xarici güclər Ermənistana müdaxilə edərək bu prosesin uğurla başa çatmasına mane olurlar.
Fransanın Ermənistana silah yardımı etməsi E.Makronun "sülh" danışıqları ilə bağlı çıxışlarının səmimiliyini şübhə altına alır. Əgər Paris doğrudan da bölgədə sülh istəyirsə, o zaman Ermənistanı silahlandırmaq və revanşizmə sövq etmək əvəzinə, sülh danışıqlarına dəstək olmalı idi. Parisin bölgədə təsirini artırmaq cəhdi isə əslində, Cənubi Qafqazdakı münaqişələri uzadır və sülh proseslərinə ziyan vurur.
Emmanuel Makronun daxili problemləri, xüsusən də Martinikada baş verənlər və Yeni Kaledoniyadakı siyasi böhran isə göstərir ki, Fransa liderinin öz ölkəsində həll etməli olduğu vacib məsələləri var. Bu halda, Cənubi Qafqazdakı məsələlərə qarışmaq əvəzinə, Makron öz ölkəsindəki sosial və siyasi problemlərə diqqət yetirməlidir.
Fransanın Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək və regionda öz təsirini genişləndirmək cəhdləri artıq uzun müddətdir ki, müşahidə olunur. Prezident Emmanuel Makronun Ermənistana göstərdiyi dəstək, səthi baxışdan strateji və siyasi baxımdan qazanclı görünə bilər. Lakin bu dəstək çoxlu risklər və ciddi nəticələrlə doludur. Həm Ermənistan, həm də region üçün təhlükəli olan bu siyasət, son nəticədə Fransanın öz maraqlarına da zərbə vuracaqdır. Makronun Cənubi Qafqazdakı siyasi ambisiyaları, Ermənistanı regional güclər arasında bir oyun vasitəsinə çevirmək və Ermənistanın gələcəyini qeyri-müəyyən bir duruma salmaq təhlükəsi daşıyır.
E. Makronun Ermənistana dəstəyi Ermənistanı öz təsir dairəsinə almaq və Cənubi Qafqazda güclü mövqe tutmaq cəhdinin bir parçasıdır. Fransa regionda həm hərbi, həm də geosiyasi nüfuzunu artırmaq üçün Ermənistandan bir vasitə kimi istifadə etmək niyyətindədir. Sözügedən niyyət təkcə Ermənistanla kifayətlənməyərək, həm də Gürcüstan üzərində təsir yaratmaq məqsədini daşıyır. Amma Fransanın bu cür yanaşması, Ermənistanı daha çox təcrid edir və onu regional münaqişələrin əsas mərkəzinə çevirir. Ermənistan bu vəziyyətdə beynəlxalq arenada daha çox zəif mövqeyə malik olur və Fransa ilə sıx əməkdaşlıq nəticəsində Rusiya və ya digər regional güclərlə münasibətlərini daha da pisləşdirir.
Prezident Makronun Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyana fasiləsiz və aşkar təzyiqləri İrəvanın siyasətini daha çox Fransanın maraqlarına uyğun şəkildə yönəltmək cəhdidir. Bu təzyiq, Ermənistanın daxili siyasətində balansın pozulmasına və Paşinyanın beynəlxalq münasibətlərdə sarsılmaz mövqeyinin zəifləməsinə səbəb olur. Makronun Ermənistan üzərində hərbi və siyasi təsir yaratmaq istəyi, Paşinyanın daxili siyasətdə müstəqil qərar qəbul etmək qabiliyyətini məhdudlaşdırır və onu daha çox Fransanın əlində siyasi alət halına gətirir.
Fransanın Ermənistan üçün təhlükəsizlik zəmanəti rolunu öz üzərinə götürmək cəhdisə Ermənistan üçün çox ciddi təhlükələr yaradır. Bu, Ermənistanın həm regiondakı digər güclərlə münasibətlərinin daha da pisləşməsinə, həm də daxili siyasi sabitliyinin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Fransa, Ermənistanı hərbi və siyasi dəstəklə təmin etməklə, onu daha çox regional münaqişələrin mərkəzinə çevirir və Ermənistanı daha çox risk altında qoyur. Fransa-Ermənistan əlaqələri uzun müddətli perspektivdə Ermənistanı daha çox təcrid edir və onu regional güclərin maraqlarına qarşı çıxmağa məcbur edir.
Makronun Ermənistana dəstəyi çərçivəsində Fransanın regionda hansısa formada hərbi mövcudluğunu yaratmaq istəyinin olduğunu bir neçə mənbə təsdiqləyir. Fransa Ermənistanla hərbi əməkdaşlıq sahəsində bir neçə dəfə konkret addımlar atmağa çalışmışdır. Məsələn, 2020-ci ilin noyabrında Fransa Senatı "Dağlıq Qarabağ məsələsində Ermənistana tam dəstək verəcəyini" bəyan etmişdi. Di gəl, belə bəyanatlar Ermənistanın Cənubi Qafqazda daha çox tənha qalmasına səbəb olur.
Bundan əlavə, Ermənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqı və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) üzv olduğu nəzərə alınarsa, Fransanın Ermənistan üçün hər hansı hərbi təhlükəsizlik zəmanəti verməsi real nəticələr doğurmayacaq. Ermənistan, bu təşkilatların üzvü olduğu üçün Rusiya ilə sıx əlaqələri var və Fransa ilə hərbi əməkdaşlıq Ermənistan-Rusiya münasibətlərində ciddi gərginliklərə səbəb ola bilər.
Ermənistanın Avropa İttifaqı ilə ticarət dövriyyəsi 2023-cü ildə cəmi 1,2 milyard avro təşkil edib ki, bu da onun ümumi ticarət dövriyyəsinin çox kiçik bir hissəsini təşkil edir. Bununla belə, Rusiya ilə ticarət dövriyyəsi təxminən 3,2 milyard avroya çatır. Bu rəqəmlər Ermənistandakı iqtisadi və siyasi güclərin Fransa və Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmanın Ermənistan üçün real iqtisadi faydalar verməyəcəyini göstərir.
Fransanın Yaxın Şərqdə və Afrikada hərbi münaqişələrdə iştirakı, o cümlədən Malidə uğursuz hərbi əməliyyatları göstərir ki, Emmanuel Makron Ermənistan üçün etibarlı hərbi təhlükəsizlik zəmanəti təmin edə bilməz. Fransanın regionda hərbi iştirakının uğursuzluğu Ermənistanın da eyni təhlükə ilə üzləşəcəyini göstərir.
Fransanın Ermənistana dəstəyinin perspektivsizliyi və təhlükəli nəticələri aydındır. Makronun Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək cəhdləri, Ermənistanı daha çox təcrid vəziyyətinə salır və onu regional münaqişələrin mərkəzinə çevirir. Ermənistan, Fransa ilə sıx əməkdaşlıq nəticəsində daha çox geosiyasi risklərlə üzləşir və daxili sabitliyini itirir. Nəticədə, Fransa ilə əməkdaşlıq Ermənistana daha çox ziyan gətirir və onun gələcəyini təhlükə altına qoyur.
E.Makronun Azərbaycana qarşı təzyiqləri, anti-Azərbaycan mövqeyi isə onun erməni diasporunun maraqlarına xidmət etməsi kimi qiymətləndirilə bilər. Onun bu mövqeyi, əlbəttə ki, bölgədə sülh proseslərinin qarşısını alır və Ermənistanın təcavüzkar siyasətinə bəraət qazandırır.
Makronun siyasəti yalnız Ermənistanı silahlandırmaq və regionda revanşizmi qızışdırmaq məqsədi daşıyır, bu isə Cənubi Qafqazda sülh proseslərini ləngidə bilər.
