Məmur oliqarxiyasının yaratdığı problemlər - GƏLİŞMƏ
Tarix: 19-10-2019, 10:10 | Çap et
Azərbaycanda iqtisadiyyatın mühüm problemlərindən biri məmur oliqarxiyasının mövcudluğudur. Müstəqil ekspertlərin, bir sıra millət vəkillərinin mütəmadi olaraq dilə gətirdikləri bu problemin həlli istiqamətində ciddi addımların atılmasını cəmiyyət böyük maraqla gözləyir. Son vaxtlar həyata keçirilən bəzi tədbirlər, səsləndirilən fikirlər iqtisadi proseslərin normal məcrada inkişafını əngəlləyən məmur-biznes bağlılığına qarşı təsirli vasitələrdən istifadə olunacağına dair ümidləri artırır.
Belə addımlardan biri olaraq Əli Əsədovun ölkənin Baş Naziri postuna təyinatıdır. Hesab olunur ki, məmur oliqarxiyasına yaxından bələd olan yeni baş nazir bu qrupun neytrallaşdırılması istiqamətində təsirli mexanizmlərin hazırlanmasında mühüm rol oynayacaq. Bir neçə gün əvvəl 2019-cu ilin doqquz ayının social-iqtisadi yekunlarına həsr olunmuş müşavirədə çıxışı zamanı ölkə prezidenti Ə.Əsədova mühüm tapşırıqlar verdiyini bildirib. Bu tapşırıqlar sırasında islahatların davam etdirilməsi, ən əsası isə kadr islahatlarının aparılması, gənc, bacarıqlı və müasir dünyagörüşlü şəxslərin vəzifələrə təyinatı da qeyd edilib. Prezident son illərdə təyin edilən gənc nazirlərin işindən razılıq etməklə yanaşı, bəzi məmurların onlara mane olmağa çalışdıqlarını da xüsusi vurğulayıb. Aydın məsələdir ki, öz fəaliyyətində şəffaflığı təmin edən, korrupsiya imkanlarını minimum endirən gənc nazirlərin fəaliyyəti ilk növbədə korrupsiyaya bulaşmış, özlərinin iqtisadi və biznes maraqlarını dövlət maraqlarından önə qoyan məmur-oliqarxların mənafelərilə ziddiyyət təşkil edir.
Prezident eyni zamanda bir sıra sahibkarların vergidən yayınmağa çalışdığını bildirərək, onlara qarşı sərt tədbirlər görüləcəyini bəyan edib. Azərbaycanda daha çox məmurlara bağlı şirkətlərin, sahibkarların vergidən yayındıqları heç kimə sirr deyil. Bu baxımdan, prezidentin vergidən yayınan sahibkarlarla bağlı dedikləri əslində onların arxasında dayanan məmur-oliqarxlara yönəlmiş xəbərdarlıq kimi də qiymətləndirilir.
İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənovun “Yeni Müsavat”a dediyinə görə, Azərbaycanın qeyri-neft iqtisadiyyatının qarşısındakı ən böyük maneələrdən biri məmur-oliqarxiyasının mövcudluğudur: “Düşünürəm ki, bu istiqamətdə ehtiyatlı, lakin prinsipial islahatların həyata keçirilməsinə ehtiyac var. Ehtiyatlı ona görə ki, Azərbaycanda 25 ildə kapital yığımı prosesi normadan kənar şəkildə həyata keçirilib. Kapital daha çox məmur-oliqarxların əlində cəmləşib. Burada sərt mövqenin ortaya qoyulması Azərbaycandan ciddi kapital axınına gətirib çıxara bilər. Bu vəsaitlər ölkə iqtisadiyyatından kənara yönləndirilə bilər ki, bu, indiki şərtlər daxilində qətiyyən arzuolunan deyil. Çünki Azərbaycanda kapitala ciddi ehtiyac var, kapital da bir neçə adamın əlində cəmləşib. Onların prosesdən kənarlaşdırılması kapitalın iqtisadiyyatdan axmasına gətirib çıxara bilər. Buna görə də prosesin mərhələli şəkildə aparılmasına ehtiyac var”.
Ekspert hesab edir ki, artıq proseslərin mövcud mexanizmlə davam etməsi mümkün deyil: “Konkret dəyişikliklərin baş verməsi lazımdır. Bu dəyişikliklər də ilk olaraq başlamalıdır məmurların iqtisadiyyatdan mərhələli çəkildə kənarlaşdırılmasından. İcraedici, yaxud qərarverici olmasından asılı olmayaraq, məmur iqtisadi proseslərdə iştirakçı olursa, o korrupsiya üçün şərait yaradır. Çünki səlahiyyətlərindən öz mənafeyi üçün istifadə edir. Bu maraqlar konflikti yaradan mənzərə aradan qaldırılmalıdır. İkinci mərhələ maliyyə amnistiyası olmalıdır. Aktivlərin leqallaşdırılması ilə bağlı hökumət bütün oyunçulara, o cümlədən məmur-oliqarxlara da şərait yaratmalıdır. Hətta indiyədək xaricə çıxarılmış kapitalın da ölkəyə qaytarılması ilə bağlı məqamlar da nəzərə alınmalıdır. Bu kapital ölkəyə gətirilməli və ölkə iqtisadiyyatına yatırılması təmin olunmalıdır. Nəzərə alınmalıdır ki, məmur oliqarxiyası, yaxud himayədarlıq iqtisadiyyatda inhisarın əsas təməlini formalaşdırır. İnhisar isə təbii rəqabətin olmamasına, son nəticədə Azərbaycan iqtisadiyyatının qlobal rəqabətliliyinə neqativ təsir göstərir. Ölkədə istehsal olunan məhsulların dünya bazarlarında rəqabət imkanları məhduddur. Nəticədə bu gün bizim qeyri-neft ixracımız idxalımızdan təxminən 7-8 dəfə aşağıdır. Bu, çox ciddi problemdir - bu ilin 8 ayında biz təxminən 1,4-1,5 milyard dollarlıq qeyri-neft məhsulu ixrac etmişik, əvəzində 11 milyard dollardan artığını idxal etmişik. Bu, məhz iqtisadiyyatın qeyd olunan təməl nöqsanları - inhisarçılığın, məmur oliqarxizminin, himayədarlığın nəticəsidir. Və bunlar tamamilə aradan qaldırılmalıdır”.
R.Həsənovun sözlərinə görə, kimlərdə himayədarlarına arxayın olub fəaliyyətində qanunlardan kənara çıxırsa, digərləri də onlara uduzmamaq üçün eyni addımı atmağa məcbur olurlar: “Yəni bəziləri himayəçilərinin sayəsində istehsalını, satışını vergidən yayındırırsa, digərləri də bazarda qalmaq üçün eyni addımı atmağa məcbur olurlar. Əks halda, qanuni ödənilən vergilər satdıqları, yaxud istehsal etdikləri məhsulların maya dəyərinə oturub onu bahalaşdıracaq və bu da bazar payının itirilməsi ilə sonuclanacaq. Bu isə iqtisadiyyatın digər kəskin problemini - gizli iqtisadiyyatı yaradır. Məmur oliqarxiyasına qarşı addımlar ölkədə gizli iqtisadiyyatın da həcmini aşağı salacaq”.
Ekspert qeyd edir ki, ölkədə vergidənyayınmanın əsas səbəblərindən biri büdcə xərcləmələrindəki qeyri-şəffaflıqla bağlıdır: “Şəffaflıq olmadıqda insanlarda, sahibkarlarda ödədiyi vergilərin şəffaf xərclənməsinə inamsızlıq yaradır. Bu inamsızlıq isə vergi ödəmək mədəniyyətinin oturuşmasına imkan vermir. Buna görə də vergilər hesabına formalaşan büdcə vəsaitlərinin xərclənməsində tam şəffaflıq yaradılmalıdır. Çox müsbət haldır ki, ölkə rəhbərliyi bu məsələni önə çəkdi və xərcləmələrə nəzarətin gücləndiriləcəyini dedi. Bu sahədə sərt mübarizənin aparılması sahibkarla - ödəyici ilə dövlət arasında inamı gücləndirəcək. Ölkə iqtisadiyyatında sağlam rəqabət mühiti formalaşdırılmalı, iqtisadiyyat mümkün qədər liberallaşdırılmalı, bütün oyunçular üçün mümkün qədər bərabər, ədalətli şərtlər formalaşdırılmalıdır. Bunun üçün də məmur özbaşınalığına, inhisarçılığa və himayədarlığa son qoyulmalıdır”.
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
• Ermənistanın siyasi dəsti-xətti sülh sənədinin imzalanmasına icazə vermir - FAKT BUDUR!
Bu gün, 19:00 |
|
|
|
• Separatçını ”əsir” gözündə görən 52 avropalı... - ZİBİLƏ DÜŞMÜŞÜK...
Bu gün, 18:58 |
|
|
|
• "ABŞ-də oturub belə bir bəyanat vermək bir az suallar doğurur" - deputatdan REAKSİYA
Bu gün, 18:14 |
|
|
|
• “Rufo Gəncinski” Rusiyaya qayıtdı – Azərbaycanlı “qanuni oğru”lar arasında YENİ MÜHARİBƏ
Bu gün, 18:12 |
|
|
|
• Texnologiya Universitetinin rektoru kollektivə təqdim edilib - FOTO
Bu gün, 18:10 |
|
|
|
• İranın keçmiş nazirinin BAŞI QAÇIB -“Azərbaycanın qaz kəmərini raketlə vuraq”
Bu gün, 18:08 |
|
|
|
• Paşinyan indi "Tehranın dili" ilə danışır - İNCƏLƏMƏ
Bu gün, 18:07 |
|
|
|
• Qarabağdan köçən ermənilərə sürətli şəkildə vətəndaşlıq veriləcək - Ermənistan DİN
Bu gün, 17:51 |
|
|
|
• ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı İsraili “offsayd”a salırlar - “Axios”
Bu gün, 17:49 |
|
|
|
• London-Ankara münasibətlərində nələr yaşanır? - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 17:48 |
|
|
|
• Bu məhsulu xaricə 36 dollara satıb, 76 dollara geri alırıq – İqtisadçıdan maraqlı açıqlama
Bu gün, 17:42 |
|
|
|
• Mesaj Ermənistandan gəldi - Növbədə Zəngəzurdur
Bu gün, 17:41 |
|
|
|
• İran təkzib etdi: - Şahmərd edam edilməyib!
Bu gün, 17:39 |
|
|
|
• SOCAR-da yeni təyinat - ƏMR
Bu gün, 17:37 |
|
|
|
• "Azərbaycana qarşı böhtan kampaniyası aparanlar unutmasınlar ki..." - deputat
Bu gün, 17:34 |
|
|
|
• Rusiya Ermənistan və Azərbaycanı tələsik sülh sazişinə sövq etmir - Lavrov
Bu gün, 17:26 |
|
|
|
• Əliyevin təklif etdiyi format daha səmərəlidir - Erməni nazir
Bu gün, 17:23 |
|
|
|
• İsrafil Məmmədov yeni vəzifəyə seçildi - FOTO
Bu gün, 17:21 |
|
|
|
• Polis paytaxtda 30 min manat dəyərində qapı və kondisionerləri oğurlayan şəxsi saxlayıb - VİDEO
Bu gün, 17:18 |
|
|
|
• Flora Kərimovanın səhhəti pisləşdi
Bu gün, 17:14 |
|
|
|
• Onlar Ermənistanın COP29-da iştirakına qarşı çıxdılar
Bu gün, 17:12 |
|
|
|
• "Ermənistan hakimiyyətinin nümayəndələri Vardanyanın həbsinə görə Azərbaycana təşəkkür etməlidir"
Bu gün, 17:09 |
|
|
|
• "Veysəloğlu" Qarabağ müharibəsində iştirak edən əməkdaşlarına qayğı göstərməyə davam edir - FOTO
Bu gün, 17:01 |
|
|
|
• Deputata məxsus olduğu deyilən şirkət 5,6 milyon manatlıq tender uddu - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 16:58 |
|
|
|
• Vüqarı 125 min manat ziyana salan evin aqibəti necə oldu?
Bu gün, 16:45 |
|
|
|
• “Nar”ın dəstəyi ilə ekologiya mövzusunda jurnalistlərə beynəlxalq təlim keçirilib
Bu gün, 16:40 |
|
|
|
• Dövlətə məxsus torpaqlarda tikinti aparılmasına görə "icazə verən" FHN-in sabiq şöbə rəisinə HÖKM OXUNUB
Bu gün, 16:36 |
|
|
|
• Azərbaycan müdafiə naziri Slovakiyada hərbi institutu ziyarət edib
Bu gün, 16:30 |
|
|
|
• "Təəssüf ki, mənim qohumlarımın çoxu..." - Məleykə Abbaszadədən "xalası oğlu" ilə bağlı AÇIQLAMA
Bu gün, 16:26 |
|
|
|
• Salyanda FACİƏ: Körpə bala özünü yelləncəyin ipindən asdı... - AXI NİYƏ?..
Bu gün, 16:23 |
|
|
|
• Ermənistan "konyak"ı "erməni brendisi" ilə əvəz edir - KİV
Bu gün, 16:22 |
|
|
|
• Sabiq MTN generallarının Fransada çiçəklənən biznesində “akula izi” - “MTN çətəsi”nin “yeriyən pulqabısı”ndan yeni xəbər
Bu gün, 16:19 |
|
|
|
• Unun qiyməti kəskin bahalaşdı - QİYMƏTLƏR
Bu gün, 16:14 |
|
|
|
• Dadaş Şükürov barəsində səslənən ittihamları təkzib edir - AÇIQLAMA
Bu gün, 16:11 |
|
|
|
• ATU Cərrahiyyə klinikası acınacaqlı vəziyyətdə - Səbəblər, qara əl, xəstə azlığı...
Bu gün, 16:06 |
|
|
|
• “Müəlliməyə bildirdi ki, oğlun şəhid deyil, veterandır, gedib işləsin” – İNCƏSƏNƏT MƏKTƏBİNİN KOLLEKTİVİ MÜDİRDƏN ŞİKAYƏTÇİDİR
Bu gün, 16:03 |
|
|
|
• “Sandu Moldovanın prezidenti seçilməyib” - Kreml
Bu gün, 15:57 |
|
|
|
• Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin kollegiyasının tərkibi dəyişib - QƏRAR
Bu gün, 15:55 |
|
|
|
• Gəncədə yolların təmirinə 10 milyon ayrıldı - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 15:52 |
|
|
|
• Azərbaycanda bəzi uşaq evlərində nöqsanlar aşkarlanıb, 41 nəfər cəzalandırılıb
Bu gün, 15:49 |
|
|
|
• Etibarnamə ilə bağlı yeni qayda: - Bu məsələ çoxdan gündəmdə idi
Bu gün, 15:47 |
|
|
|
• “Tramp həm ABŞ üçün, həm də bütün dünya üçün ciddi təhdiddir” - Ərəstun Oruclu ŞƏRH EDİR
Bu gün, 15:45 |
|
|
|
• Səhiyyə nazirinin 8 milyonluq tenderi əlindən çıxdı - DETALLAR
Bu gün, 15:42 |
|
|
|
• Son 10 ildə BP-də işləyən azərbaycanlıların sayı 464 nəfər azalıb - SİYAHI
Bu gün, 15:38 |
|
|
|
• Məktəblərdə payız tətilindən sonra ilk dərs gününün vaxtı açıqlanıb
Bu gün, 15:36 |
|
|
|
• Gürcüstanda müxalifət liderləri prokurorluğa çağırılır
Bu gün, 15:13 |
|
|
|
• Kələntərov həbsdə qaldı - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 15:11 |
|
|
|
• “Padişah xalı” görün müştəriləri necə aldadır - AXI NİYƏ?..
Bu gün, 15:05 |
|
|
|
• Bakı və Ankaranın dostu təhlükədə: - Hədəfdə odur, çevriliş planlanır
Bu gün, 15:01 |
|
|
|
• “Ərim sağdır, mənə zəng etmişdi” - İki il öncə öldürülən Anarın xanımı
Bu gün, 15:00 |
|
|
|
|