Beynəlxalq quldurlar və terrorçularla dostluq etməyi sevən Rusiya hökuməti bu cür yaxın münasibətlərdən tez-tez problemlərlə üzləşir. Moskva və Tehranda çox təsiredici şəkildə müdafiə olunan yəmənli husilər qəzəblə Rusiyanın “kölgə donanması” adlanan tankerlərinə atəş açmağa başlayıblar.
Kreml husilərin Qırmızı dənizdə kommersiya daşımalarına mane olmasına vaxtından əvvəl sevindi. Bu, Qərbə və onun ticarətinə çoxdan gözlənilən zərbədir. Qoy düşmən anqlosakslar və onların avropalı əlaltıları bilsinlər ki, Rusiya İranla birlikdə çoxlu bəlalar yarada bilər. Deməli, Rusiyanın keçmiş xarici işlər naziri Andrey Kozırevin təbirincə desək, biz bu dünyadakı küçə uşaqılarına yerlərini göstərib, onlarla danışmalıyıq.
Və birdən bu xoşbəxt mənzərə pozuldu. “Reuters”in Britaniyanın “Ambrey” şirkətinə istinadən verdiyi məlumata görə, Husi yaraqlıları Rusiya neftini daşıyan Panama bayraqlı tankerə hücum ediblər. Bu, yanvarın 12-də Aden liman şəhəri yaxınlığında baş verib. Britaniya şirkəti qeyd edib ki, bu, Yəmən yaraqlılarının atəşinə məruz qalan Rusiya nefti daşıyan ikinci tankerdir.
Rusiyanın ictimai səhifələri yazır ki, hücuma məruz qalan tanker Qərbin müəyyən etdiyi qiymət həddini keçərək Rusiya neftini daşıyan Rusiyanın kölgə donanmasının bir hissəsidir. O, transponderi söndürülmüş halda üzürdü, ona görə də yaraqlılar onu tanıya bilməyiblər.
Problem buradadır. Rusiyanın kölgə donanması bütün normal gəmilər kimi transponderi işə sala bilməz, çünki o, müəyyən olunacaq və sonra daşıyıcı və sığortaçı Qərbin sanksiyalarını pozduğuna görə problem yaşayacaq. Transponderi söndürsəniz, təsadüfən qəddar yaraqlıların dost atəşi altına düşəcəksiniz.
Siz, əlbəttə ki, Ümid burnundan dolama yolla gedə bilərsiniz, lakin o zaman yüklərin qiyməti baha olacaq və neftin Rusiya limanlarından Hindistana daşınması bir ay çəkəcək. Müvafiq olaraq, bir barelin qiyməti qalxır. Hindistan isə artıq “Brent” markalı neftə əlavə güzəştlər tələb edir, əks halda səudiyyəlilərə və ya iranlı tərəfdaşlara üz tutmaqla hədələyir.
Rusiya neftini daşıyan bədbəxt tankerlərin səhvən atəşə tutulmasına ciddi şübhələr var. Burada biz Moskva ilə Tehran arasında çətin münasibətlər müstəvisinə daxil oluruq. Görünür, silah mübadiləsi var, amma əməkdaşlıq neftlə bitir. Əksinə, gərgin rəqabət var. İranın Hindistanda və daha sonra Çində Rusiya neftinə ehtiyacı yoxdur, ona görə də Rusiya neftinin ixracının çarxlarına bir növ ağac soxmaq çox faydalı olardı. Üstəlik, Tehran özünün kənarda qaldığı halda, etibarlı şəxsləri vasitəsilə hərəkət etməyə üstünlük verir.
Biz bu cür İran siyasətinin akrobatikasını husilərin Qırmızı dənizdən keçən gəmilərin blokadası ilə bütün bu təşəbbüsdə görürük.
Mənası çox sadə idi. Qərb Ukrayna və İsraildəki müharibələr, Şimali Koreyanın təxribatları və Çinin Tayvanla bağlı qeyri-müəyyən niyyətləri ilə məşğuldur. Başqa bir cəbhə açmaq onun marağında deyil. Üstəlik, məsləhətləşmələr, razılaşmalar və demokratik prosesin digər atributları səbəbindən real addımların atılmasına qədər xeyli vaxt keçəcək. Üstəlik, həmişə buna qarşı olacaq biriləri tapılacaq.
Beləliklə, amerikalılar dəniz koalisiyası yaratmağa başladılar. Dekabr ayında 22 ölkə Qırmızı dəniz bölgəsində gəmiçiliyi husilərdən qorumaq üçün koalisiya elan etdi. ABŞ bölgəyə “USS Dwight D. Eisenhower” təyyarədaşıyan gəmisinin başçılıq etdiyi zərbə qrupu göndərdi. Britaniya Yaxın Şərqə bir neçə esmines göndərib. Danimarka və Yunanıstan da hərəyə bir freqat verəcəklərini vəd edib. Almaniya bölgəyə esmines göndərir. “Prosperity Guardian” (İnkişafın Qoruyucusu) əməliyyatının başladığı elan edildi.
Husilərin addımlarından itkilər hər gün artırdı. Bayden administrasiyası diplomatiya yolu ilə nəticə əldə etmək ümidi ilə əməliyyatın aktiv hissəsini əvvəlcə təxirə salmışdı. Demək çətindir ki, burada daha çox sadəlövh bir fikir var idi: ya Tehranla razılığa gəlmək ümidi vardı, ya da yeni münaqişəyə qarışmamaq istəyi.
Müəyyən dərəcədə vaxt itirildi. Üstəlik, yanvarın 9-da husilər Qırmızı dənizdəki müttəfiq gəmilərə 20-dən çox qanadlı və ballistik raketlər, həmçinin pilotsuz təyyarələrlə raketlər atıblar. Onların hamısı Amerika və Britaniya gəmiləri və təyyarələri tərəfindən məhv edilib. Bu, 19 noyabr 2023-cü ildən bəri husilərin döyüş gəmilərinə və ticarət gəmilərinə qarşı 27-ci hücumu idi. Aydın oldu ki, proses həddən artıq uzağa gedib və daha gözləmək mümkün deyil. Husilər də vuruldu.
Səada əyalətindəki Kəhlan hərbi bazası, Yəmənin paytaxtı Sənanın şimalındakı Əl-Deyləmi aviabazası, Qırmızı dənizdəki Hudeyda şəhərinin hava limanı ərazisi, Taiz hava limanı və digərlərinə bomba və raket hücumları həyata keçirilib. Taiz əyalətindəki obyektlər və Abs şəhərindəki aerodrome zərbə nəticəsində beş husi döyüşçüsü həlak olub, altısı isə yaralanıb.
Kral Hərbi Hava Qüvvələri mətbuata açıqlamasında Yəmənə hücumda iştirak edən dörd “Tayfun” təyyarəsinin Kiprdəki bazadan havada yanacaq dolduraraq hədəflərə uçduğunu bildirib. Onlar peyk və lazerlə idarə olunan “Paveway IV” bombalarını daşıyırdı. Reyd husilərin qanadlı raketlər və pilotsuz təyyarələr buraxa biləcəyi Absa yaxınlığındakı aerodrom, həmçinin kəşfiyyat və hücum pilotsuz təyyarələrinin yerləşdirildiyi Bənidəki silahlı birləşməni hədəf aldı.
Ertəsi gün Ərəbistan dənizində və Bab əl-Məndəb boğazında gəmilərin hərəkətini izləyən radar qurğuları hücuma məruz qaldı. Birləşmiş Ştatlar və Böyük Britaniya, həmçinin Avstraliya, Bəhreyn, Kanada, Danimarka, Almaniya, Hollandiya, Yeni Zelandiya və Cənubi Koreyanın birgə bəyanatında Yəməndəki hərbi obyektlərə hücumun dövlətlərin fərdi və kollektiv özünümüdafiəsi kimi ayrılmaz hüququna uyğun olaraq həyata keçirildiyi vurğulanıb. Müttəfiqlər qeyd ediblər ki, əməliyyat zamanı yüksək dəqiqlikli silahlar husilərin aktivlərinə hücum edib və onlar “qlobal ticarəti və ən mühüm dəniz yollarından biri boyunca xarici dənizçilərin həyatını təhdid ediblər”. Bəyanatı imzalayanlar Qırmızı dənizdə gərginliyin azaldılması və sabitliyin bərpası üçün səylərini davam etdirməyi öhdələrinə götürürlər.
Husi rəsmiləri ABŞ və Böyük Britaniyanın raket hücumlarına cavab verəcəklərini bildiriblər. Ənsar Allah sözçüsü bildirib ki, raket zərbələri Qırmızı dənizdə mülki gəmilərə hücum qərarına təsir etməyəcək.
Husilərin hərbi rəhbərliyinin nümayəndəsi general-mayor Cahaf Abdulsalam “Network X”-də yazdığı kimi: “Bu işdə iştirak edən hər kəs hesab ödəyəcək. Siz bölgəni tərk edənə qədər hücumumuzu dayandırmayacağıq, sizi alçaldılmış görməyincə də sizi tapdalamaqdan əl çəkməyəcəyik. Yəmən indi İngiltərə və Amerikaya dəniz dərsi verir”.
Abdulsalam daha sonra husilərin Qırmızı dənizdə ABŞ və Britaniya gəmilərinə cavab zərbələri endirib. Müttəfiqlər bu məlumatı təsdiq və ya təkzib etmir. “Associated Press” üçün yüksək səviyyəli ABŞ mənbəsi deyib ki, ABŞ yaraqlılardan “bir növ cavab görsə, təəccüblənməyəcək”.
Husilər Qətər, Bəhreyn və ya Küveyt sularında koalisiyaya məxsus döyüş gəmilərinə hücum edə bilər. Yadda saxlamaq kifayətdir ki, 2000-ci il oktyabrın 12-də partlayıcı ilə qayıq sürən kamikadze Ədən limanında yerləşmiş Amerikanın “USS Cole” esminesini vurmağa müvəffəq olmuşdu. Nəticədə 18 nəfər həlak olmuş, 60-a yaxın dənizçi yaralanmışdı.
Cərrahi dəqiqlikli zərbələrin təsirli olması ehtimalı azdır. Keçmiş İsrail kəşfiyyatı və polisi Sergey Miqdalın sözlərinə görə, koalisiyadan zərbə endirmək ehtimalı husilər üçün sirr deyildi və onlar hadisələrin bu cür inkişafına hazırlaşırdılar. Onlar komanda məntəqələrini, hərbi texnika və sursatlarını mümkün qədər gizlətməyə çalışa bilərdilər və onlara qarşı zərbə terrorçuları hücumları dayandırmağa məcbur edə bilməzdi.
O düşünür ki, piratçılıq probleminin həlli və Qırmızı dənizdə naviqasiyanın təmin edilməsi hava zərbələrindən qat-qat ciddi addımlar tələb edəcək: “Ardıcıl və genişmiqyaslı kampaniyaya ehtiyac var. Məsələn, husilərin nəzarətində olan ərazidə bütün aerodrom və limanların tamamilə dağıdılması, həmçinin Yəmənin şimalının dəniz blokadasının elan edilməsi. Yaraqlıların əlində qalan bütün təyyarə və helikopterləri məhv etmək lazımdır. Terrorçuların hökm sürdüyü yerdə təyyarələr enməməli, ən əsası isə gəmilər yan almamalıdır. Axı husilər İrandan dəniz yolu ilə silah alırlar. Lakin o zaman dünya ictimaiyyəti aclığın başlanmasına tez etiraz etməyə başlayacaq. Yeri gəlmişkən, Yəmənin şimalında yaşayan milyonlarla dinc sakin var ki, onlar artıq acından ölməyin astanasındadırlar”.
Hamı başa düşür ki, husilərin arxasında İran dayanır. Və heç bir hava zərbəsi problemi həll etməyəcək. Qırmızı dənizdə terror fəaliyyətinin müəyyən qədər azalmasına nail olmaq mümkündür, amma bundan artıq deyil. Yaxın gələcəkdə heç kim İranla açıq döyüşməyəcək.
Üstəlik, İsrailin Qəzza zolağında əməliyyatı başa çatdıqdan sonra Qüds Livandakı “Hizbullah” ilə nəsə etməli olacaq. Bu, HƏMAS-ın vəziyyətindən qat-qat mürəkkəbdir, lakin Tehran üçün də kifayət qədər çətin və baha başa gəlir.
İndi İran ayətullahları özlərini çox ehtiyatlı aparırlar. Bayden administrasiyasının Ərəbistanda yeni cəbhə açmaq istəməməsinə baxmayaraq, husilərin davamlı təxribatları dəvənin belini qıra bilər. Və sonra bu vəziyyət Tehrana kifayət qədər baha başa gələcək.
Təbii ki, İran rəhbərliyi belə vəziyyətə gətirib çıxarmamağa çalışacaq. İsrail “Hizbullah”a qarşı əməliyyatlara başlasa, bunun üçün bütün İran qüvvələrinin səyi tələb olunacaq. Tehran üçün HƏMAS-dan nümunə götürərək “Hizbullah”ın tam məğlubiyyətinin qarşısını almaq çox daha vacibdir.
Hələlik aşağıdakıları qeyd edə bilərik:
Birincisi, İran və husilər dəniz nəqliyyatının blokadasında bir növ qırmızı xətti keçməməyə çalışacaqlar. Çox güman ki, Qəzzada hərbi əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra bu cür aqressiv addımlarını məhdudlaşdıra bilərlər.
İkincisi, husilərə yerləri göstərildi. Əgər başa düşməsələr, hücumlar daha tez-tez və kütləvi olacaq. Gəmilərin koalisiya karvanlarının bir hissəsi olaraq Qırmızı dənizdə hərbi müşayiət olunacağını gözləməliyik. Və o zaman blokada öz effektivliyini əhəmiyyətli dərəcədə itirəcək.
Üçüncüsü, “Hizbullah”a qarşı əməliyyatlar başlasa, husilər fərq qoymadan bütün gəmiləri atəşə tutmağa başlayacaqlar. Hamı bu zərbələrin altına düşəcək, o cümlədən Rusiya nefti daşıyan tankerlər. Moskva heç gözləmədiyi bir vəziyyətlə üzləşəcək.
Qırmızı dənizdəki oyunların nə qədər davam edəcəyini söyləmək çətindir. Bununla belə, bir şey aydındır: husilərə və İrana qarşı böyük müharibə olmayacaq.
Müəllif: Yuri Rayxel - Mənbə: AYNA.az
dia-az.media
