Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Sergey Ryabkov Rusiyanın Ukraynanı işğal etməsindən ay yarım əvvəl, "NATO-nun əşyalarını toplayıb, 1997-ci il sərhədlərinə getməsi lazımdır" demişdi. “Novoye Vremya” qeyd edir ki, bununla belə, Kremlin Ukraynada apardığı cinayətkar müharibənin ay yarımı əks effektə gətirib çıxarıb.
Həqiqətən də, NATO-nun yeni genişlənməsi gələn ay baş verə bilər: Alyans Finlandiyanı öz sıralarına qəbul etməyə hazırdır və onlar aprelin sonunda üzvlük üçün rəsmi müraciət edə bilərlər. Bundan əlavə, Rusiyanın tələb etdiyi qüvvələrin Şərqi Avropadan çıxarılması əvəzinə, Alyans orada daha da güclü kontingent cəmləşdirib və yeni uzunmüddətli strategiyada Rusiya Federasiyasına münasibətini köklü şəkildə nəzərdən keçirəcək.
“Cəmi dörd ay əvvəl Finlandiyanın bu il NATO-ya qoşulması ideyası çox uzaq görünə bilərdi. İndi Rusiyanın bir vaxtlar neytral olan qonşusunun Qərb hərbi alyansına qoşulmaq üçün müraciət etməsi perspektivi demək olar ki, qaçılmaz görünür”, - deyə “Financial Times” yazır.
Rusiya ilə 1300 kilometr sərhədi olan ölkə 1995-ci ildə Avropa İttifaqına (Aİ) daxil olmasına baxmayaraq, “soyuq müharibə” illərində bunu öz təhlükəsizliyinin açarı hesab edərək ciddi neytrallığa riayət edib. Finlandiyalı yüksək vəzifəli məmurlardan birinin “Financial Times” qəzetinə açıqlamasına görə, onlar çoxdandır fikirləşirdilər ki, ölkənin NATO ilə bağlı mövqeyini dəyişmək üçün nə baş verməlidir. Nə Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstanla müharibəsi, nə də Rusiyanın Krımı ilhaqı və 2014-cü ildə Donbassa hücumu bunu dəyişdi: əhali arasında Alyansa üzvlüyə dəstək təxminən 20% səviyyəsində qalmışdı.
2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya hərbi təcavüzü Finlandiya cəmiyyətini və ölkə hakimiyyətini kursu kökündən dəyişməyə sövq edən amil oldu. Artıq fevralın 27-də ölkənin NATO-ya daxil olması məqsədilə ictimai petisiya keçirilib və parlamentdə baxılması üçün zəruri olan 50 min imza toplanıb. Martın ortalarına qədər Finlandiya əhalisinin 62%-i - rekord sayda - sosioloji sorğuda Finlandiyanın Alyansa qoşulmasını dəstəklədiyini bildirib.
Bu barədə ölkənin rəhbər şəxsləri də danışıblar. Aprelin 3-də Finlandiyanın Baş naziri Sanna Marin deyib ki, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi onun ölkəsini təhlükəsizlik siyasətini ciddi şəkildə yenidən düşünməyə vadar edir. "Rusiya düşündüyümüz qonşu deyilmiş" deyən Baş nazir, nə olursa olsun, Finlandiyanın NATO-ya üzvlüklə bağlı qərarını "balanslaşdırılmış şəkildə, lakin tez" - bu yazın sonuna qədər qəbul edəcəyini söyləyib.
Aprelin 7-də Finlandiyanın “İltalehti” qəzeti öz mənbələrinə istinadən yazıb ki, Finlandiya artıq NATO-ya üzvlük üçün müraciət etməyə hazırlaşır və belə bir prosedurun vaxtını açıqlayıb. Əvvəlcə Baş nazir Sanna Marin ölkənin xarici siyasət bəyannaməsinə müvafiq əlavə təklif edəcək. Finlandiya Prezidenti Sauli Niiniste və hökumətin xarici siyasət və təhlükəsizlik siyasəti komitəsinin ərizəni təsdiqləməsi gözlənilir. Bundan sonra müvafiq qərar Finlandiya parlamentində də dəstəklənməlidir.
Bundan əvvəl NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq əmin edib ki, rəsmi Helsinki NATO-nun lehinə seçim edərsə, Alyans Finlandiyanın üzvlüyünü mümkün qədər tez rəsmiləşdirəcək: “Finlandiya NATO-nun çox yaxın tərəfdaşıdır. Əgər müraciət etmək qərarına gəlsələr, xoş qarşılanacaqlar və biz çox tez zamanda onların qəbulu üçün protokol üzərində razılığa gəlməyin yolunu tapacağıq”.
Rusiya artıq Finlandiyanın kursunun belə kəskin dəyişməsinə təhdidlər və təxribat əməliyyatları ilə qarşı çıxmağa çalışır. Finlandiyanın Supo təhlükəsizlik xidməti xəbərdarlıq edib ki, Rusiya Federasiyası Finlandiyanın NATO-ya daxil olması ilə bağlı müzakirələrə təsir etmək üçün kütləvi dezinformasiya kampaniyası hazırlayır. Hələ fevral ayında Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bildirmişdi ki, İsveç və Finlandiyanın Alyansa mümkün qəbulu Rusiyanın “cavab addımlarına səbəb olacaq”.
Və Helsinkinin yeni kursu bəlli olduqdan sonra Rusiya Federasiyası Federasiya Şurasının Beynəlxalq komitəsi rəhbərinin birinci müavini Vladimir Cabarov hədələyib ki, NATO-ya qoşulmaq Finlandiyanı “Rusiyanın cavab tədbirləri üçün hədəfə” çevirəcək.
Bununla belə, Finlandiya öz vətəndaşlarının fikrini rəhbər tutmağa üstünlük verir. Finlandiyanın Avropa İttifaqı məsələləri üzrə naziri Titti Tuppurainen açıqlama verib ki, finlərin əksəriyyətinin NATO-ya üzv olmaq istəyi vacibdir: “Qərarların qəbuluna cavabdeh olan bizim üçün bu, vəziyyəti tez təhlil etmək və qərar qəbul etmək çağırışıdır. Biz buna hazırıq”.
Beləliklə, Rusiya Qərblə münasibətlərində əsas problem adlandırdığı problemin daha da pisləşməsinə, yəni NATO-nun sərhədlərinə daha da yaxınlaşmasına nail olur. Nə baş verəcək? Ən yaxın qonşu Finlandiyanın Alyansa qoşulmasından sonra Moskva cavab olaraq nəyəsə qarşı çıxa bilərmi? Onsuz da Ukraynaya qarşı təcavüzlə əldə etdiyi bir dəstə problemi olan Kreml bu istiqamətdə nə edə bilər? Dia.az xəbər verir ki, AYNA-nın suallarını rusiyalı hərbi-siyasi ekspert Yuri Fedorov cavablandırıb:
“Finlandiya rəhbərliyinin ölkəni Şimali Atlantika Alyansına qəbul etmək qərarı ilə bağlı xəbər Putin Rusiyasının xarici siyasətinə vurulan ən ağır zərbələrdən biridir. Məsələ burasındadır ki, İkinci Dünya müharibəsindən sonra Finlandiyanın neytral statusu, eləcə də onun ordusuna və hərbi hava qüvvələrinə müəyyən məhdudiyyətlər qoyulması o zaman Rusiya diplomatiyasına miras qalmış Sovet xarici siyasətinin ən böyük nailiyyətlərindən biri hesab olunurdu.
"Finlandiyalaşma" termini Sovet İttifaqına, sonra isə Rusiya Federasiyasına bitişik Qərb, Avropa dövlətlərinin arzuolunan statusu kimi qəbul edilirdi ki, bu da Moskvaya qərb sərhədlərində belə bir növ neytral, lakin faktiki olaraq böyük ölçüdə idarə olunan geosiyasi qurşaq yaratmağa imkan verirdi.
Bu vəziyyətdə Finlandiyanın qərarı NATO-da çox müsbət qarşılanacaq və böyük ehtimalla, bu ölkə hansısa sürətləndirilmiş prosedur çərçivəsində təşkilata üzv qəbul olunacaq. Bu, əslində Rusiya Federasiyası ilə NATO ölkələri arasında birbaşa toqquşmanın mümkün olduğu iki əsas regiondan biri olan Baltik regionunda hərbi-siyasi və strateji vəziyyəti əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. İkinci bölgə Qara dəniz zonasıdır.
Bu kontekstdə dərhal sual yaranır: Rusiya Finlandiyanın qərarına cavab olaraq nə edə bilər? Düşünürəm ki, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Mariya Zaxarova və onun rəhbəri Sergey Lavrov həm NATO-nu, həm də Finlandiyanı lənətləyəcək, onları rusofobiyada və digər dəhşətli hadisələrdə ittiham edəcək... və bu tipli bir neçə “dəhşətli” bəyanatdan o yana gedə bilməyəcək.
Lakin Helsinkinin bu qərarı Rusiyanın Ukraynaya qarşı təcavüzünə təbii və qanuni cavabdır və üstəlik, Baltikyanı region ölkələrinin ümumilikdə narahat olmasının nəticəsidir. Görünür, səbəbsiz deyil ki, Ukraynaya qarşı təcavüz üç Baltikyanı dövlətə qarşı bu və ya digər formada və Finlandiyaya münasibətdə təkrarlana bilər. Son addımlar göstərdi ki, Putindən və onun dəstəsindən hərbi müdaxilə də daxil olmaqla, hər şeyi gözləmək olar. Və bu mənada Finlandiyanın qərarı tamamilə təbiidir.
Finlandiya Silahlı Qüvvələri Rusiya ilə müqayisədə kiçikdir, lakin çox yüksək keyfiyyətə malikdir, komandanlıq səviyyəsinə, şəxsi heyətin döyüş hazırlığına, silah və hərbi texnikanın keyfiyyətinə görə Rusiya ordusunu üstələyir və indi NATO blokuna daxil olan bütün dövlətlərin həmrəylik köməyinə arxalanmaq niyyətindədirlər. Rusiya buna cavab olaraq heç nə edə bilməz. Çünki onun əsas qüvvələri Ukraynaya qarşı müharibədə iştirak edir. Beləliklə, Kreml layiq olduğunu alır”.
