"5 oktyabrda müəllimlərə minnətdarlıq və hörmət göstərmək vacibdir, lakin bu minnətdarlıq maddi dəyər üzərində qurulmamalıdır".
Bu sözləri Musavat.com-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.
Ekspert qeyd edib ki, 5 oktyabrda müəllimlərə göstərilən diqqət onların zəhmətinin dəyərləndirilməsi baxımından müsbət addım sayılsa da, hədiyyə məsələsində balanslı və etik yanaşma tələb olunur.
"5 oktyabr- Müəllimlər Günü, müəllimlərə dəyər və təşəkkür ifadə edilən xüsusi bir gün kimi qeyd olunur. Bu gün təhsil verən, cəmiyyətin gələcəyini formalaşdıran müəllimlərə minnətdarlıq göstərmək üçün əlamətdar bir fürsətdir. Ancaq bu günün qeyd olunması ilə bağlı müəyyən etik suallar da ortaya çıxır: Müəllim hədiyyə qəbul edərmi? Ona hansı hədiyyə verilməlidir? Pul hədiyyəsi vermək etikdirmi və bu, müəllimlərin nüfuzuna necə təsir edir?
Müəllimlik peşəsi digər peşələrlə müqayisədə həm sosial, həm də mənəvi baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu peşəni icra edənlər cəmiyyətin mədəni, elmi və etik dəyərlərinin qoruyucusu kimi çıxış edirlər. Təhsil alanlara təkcə akademik biliklər vermir, eyni zamanda onların şəxsiyyətlərinin formalaşmasında da mühüm rol oynayırlar. Buna görə də müəllimlərə hörmət və minnətdarlıq ifadəsi vacibdir. 5 oktyabrda müəllimlərə göstərilən diqqət onların zəhmətinin dəyərləndirilməsi baxımından müsbət addım sayılsa da, hədiyyə məsələsində balanslı və etik yanaşma tələb olunur.
Müəllimlərə hədiyyə vermək bir çox cəmiyyətlərdə mövcud olan bir ənənədir. Hədiyyə təşəkkürün və minnətdarlığın ifadəsi kimi qəbul edilə bilər. Lakin burada mühüm olan məsələ hədiyyənin xarakteri və niyyətidir. Bəzən hədiyyələr, xüsusən də maddi baxımdan dəyərli hədiyyələr, yanlış anlaşılmalara və mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Müəllimlik, digər peşələrdən fərqli olaraq mənəvi bir dəyər daşıyan peşə olduğu üçün hədiyyənin maddi dəyəri müəllimin nüfuzuna zərbə vura bilər. Ona görə də 5 oktyabrda müəllimlərə hədiyyə verərkən seçilən hədiyyə növü, hədiyyənin məqsədi və onun təsiri diqqətlə nəzərə alınmalıdır.
Müəllimlərə verilən hədiyyələr, əgər sırf minnətdarlıq və hörmət ifadəsi məqsədini daşıyırsa və bu hədiyyələr kiçik, simvolik xarakter daşıyırsa, mənfi qəbul olunmur. Məsələn, çiçəklər, kitablar, əlamətdar bir gündə xatirə saxlamaq üçün verilə biləcək sadə, mənəvi əhəmiyyəti olan hədiyyələr müəllimlər üçün qəbuledilən və etik hədiyyələr hesab olunur. Belə hədiyyələr müəllimlərə onların işinin dəyərləndirildiyini göstərir və bu cür hədiyyələr müəllimlərin həm şəxsi, həm də peşəkar dəyərini qaldıra bilər. Gül kimi hədiyyələr simvolik olaraq minnətdarlıq və hörməti ifadə edir və bu cür jestlər təhsil sistemi daxilində qəbul edilən adətlərə uyğundur".
Ekspert qeyd edib ki, müəllimə pul hədiyyəsi vermək, xüsusən də xüsusi günlərdə, cəmiyyət tərəfindən birmənalı qarşılanmır:
"Pul hədiyyəsi vermək, müəllimlik peşəsinə maddi dəyər yüklənməsinə səbəb ola bilər və bu, müəllimlərin nüfuzuna zərbə vurma riski daşıyır. Müəllimlər təhsil verən, dəyərlər aşılamaqla məsul olan insanlardır və bu peşənin dəyərləndirilməsi təkcə maddi aspektlərlə məhdudlaşmamalıdır. Pul hədiyyəsi müəllim-şagird-valideyn üçbucağında yaranan münasibətlərin kommersiyalaşmasına yol aça bilər və bu, təhsil sisteminə neqativ təsir göstərə bilər. Hədiyyənin mənəvi bir jestdən daha çox maddi bir mübadilə kimi qəbul edilməsi təhsilin ruhuna ziddir və bu, müəllimlərin dəyərlərinə kölgə sala bilər.
Eyni zamanda pul hədiyyəsi etik və mənəvi baxımdan cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində fərqli reaksiyalar doğura bilər. Valideynlər arasında bəziləri bunu adi hal kimi qəbul etsə də, digərləri bu cür hədiyyənin təhsilin şəffaflığına və obyektivliyinə kölgə saldığını düşünə bilər. Müəllimlərin şagirdlərə qarşı münasibətində bərabərlik, ədalət prinsipləri əsas yer tutur. Lakin pul hədiyyələri, şagirdlər arasında qeyri-bərabərlik hissi yarada bilər və bu, təhsil prosesində mənfi təsirlər yarada bilər. Şagirdlər və valideynlər arasında müəllimin obyekti olmadığı təqdirdə belə, favoritizmə yol açan şübhələr formalaşa bilər. Belə bir vəziyyət isə həm müəllimlərin, həm də ümumilikdə təhsil sisteminin nüfuzuna zərər verə bilər".
Kamran Əsədov xatırladıb ki, dünya təcrübəsində bir çox ölkədə müəllimlərə maddi dəyəri olan hədiyyələrin verilməsi məhdudlaşdırılıb:
"Məsələn, ABŞ-da bir çox ştatlarda müəllimlərə qiymətli maddi hədiyyələrin verilməsi qanunla qadağan edilib. Bəzi ölkələrdə isə müəllimlərə yalnız simvolik və kiçik hədiyyələr qəbul etməyə icazə verilir. Skandinaviyada isə bu mövzuda cəmiyyətin mənəvi dəyərləri əsas götürülür və maddi dəyərdən daha çox, insanlıq jestləri və şəffaflıq üstün tutulur. Bu yanaşmalar, müəllimlərin təhsil sistemi daxilində yüksək nüfuzlarının qorunması və təhsilin obyektivliyinin təmin olunması məqsədilə tətbiq olunur".
