Əli Kərimli, Əli İnsanov və ya İsa Qəmbər necə birləşəcək?
11-11-2019, 09:16
Müxalifətin birliyi hər zaman aktual mövzu olub.
Amma zaman-zaman məhz müxalifətdə bir sıra qüvvələrin birləşmək istəməməsi, hətta bu birliyə mane olması mümkün birliyin qarşısını alıb.
Birlik niyə alınmır?
Müxalifətin birləşə bilməməsinin əsas səbəbi onları uzlaşdıran mövqenin, vahid ideologiyanın olmamasıdır. Bu da hamının bir siyasi çətir altına toplanmasına imkan vermir. Birləşmənin yaranmamasının digər mühüm səbəbləri də var. Müxalifət liderlərinin bir çoxunun siyasi çəkisinə adekvat olmayan eqosu, müxtəlif xarici və daxili qüvvələr qarşısındakı öhdəlikləri də bu faktorlardandır. Bu günə qədər müxalif partiyaların yaratdığı bir sıra birliklərin, qurumların uğursuz sonluğu bunun əyani sübutudur. Korporativ maraqlar, adekvat olmayan siyasi eqo, öhdəliklər bütün bu birliklərin dağılmasına səbəb olub. Nəticədə müxalifətin son 26 ildə qurduğu bütün birliklər darmadağın olub. Müxalifətin ilk və ən güclü siyasi təşkilatı olan Demokratik Konqres, 1998-ci ilin prezident seçkiləri ərəfəsində yaradılan SİDSUH, 2003-cü ilin prezident seçkiləri zamanı yaradılan və ən güclü siyasi birlik olan Bizim Azərbaycan Bloku, daha sonra “Azadlıq” bloku, İctimai Palata və ən nəhayət Milli Şuranın necə süquta uğraması hamının xatirindədir. Qurulan ittifaqlar dağıldıqca, siyasi təşkilatlar kiçildikcə, müxalifətin sosial bazası da sıradan çıxıb və təəssüf ki, indi müxalifət deyiləndə hər kəsin tanıdığı bəlli sifətlər, eyni adamlar yada düşür. Müxalifətin sosial bazası indi ancaq o adamlardan ibarətdir və bu da ölkədə siyasi balansın pozulmasına səbəb olub. 2000-ci ilə kimi siyasi mənzərə tam fərqli idi. O zaman müxalifət real güc mərkəzi və siyasi balansın digər bir tərəfi sayılırdı. İndi isə həmin müxalifətdən əsər-əlamət qalmayıb. Bu günün müxalifəti strateji hədəfləri olmayan, günəmuzd siyasətlə məşğuldur. Ona görə də ideologiyasız, ideya birliyi olmadan şəxsi maraqlar naminə tez-tez müxtəlif birlik adı altında toplaşır və az keçməmiş də qarşılıqlı ittiham dolu ayrılıqlar başlayır. Nəticədə illərlə itirilən sosial baza daha da yıpradılır və cəmiyyətin siyasi kəsimi olmaqdan uzaqlaşırlar.
Müxalifətdaxili avtoritarizm
Maraqlıdır ki, “müxalifət yenilənməlidir” tezisi də zaman-zaman elə düşərgə liderlərinin özləri tərəfindən səsləndirilir. Amma bu fikri səsləndirənlərin özləri yenilənmək istəmir, yaxud buna qarşı dirəniş göstərirlər. Yenilənmə o zaman olur ki, müxalif kəsim ideal olaraq səsləndirdikləri fikirləri əməldə tətbiq etsin. Yəni demokratiya, söz və fikir azadlığı kimi şüarlara gündəlik fəaliyyətlərində əməl edib, ətraflarında düşüncə tərzinin dəyişməsinə nail olsunlar.
Bu belədirmi? AXCP adına iddia edən tərəflərdən biri – Əli Kərimli özünün ətrafında olan siyasi qrupda diktatura formalaşdırıbsa, təşkilat daxilində bunun əleyhinə çıxanları şantaj etdirirsə, hansı yeniləşmədən danışmaq olar? 2000-ci ildən üzübəri AXCP ətrafında baş verən bütün olaylarda, parçalanmalarda Əli Kərimlinin avtoritarizmi əsas rol oynayıb. Nəticədə AXCP 3 dəfə bölünüb. Bu təfəkkürlə müxalifətin yenilənməsi mümkün deyil. Yaxud İlqar Məmmədovla bağlı ReAL-ın qurucularından biri olan Azər Qasımlının ittihamlarının necə deyərlər, “mürəkkəbi hələ qurumayıb”. Azər Qasımlı ReAl-dan ayrılmasına əsas səbəb kimi İlqar Məmmədovun təşkilatda diktarura yaratmaq cəhdini göstərdi. Bu kimi hallar digər siyasi qurumarda da adi normalardır və bütövlükdə müxalifəti bürüyüb. Vəziyyət o qədər acınacaqlıdır ki, avtoritarizm artıq partiya və ya təşkilat sərhədlərini aşıb. Hər hansı müxalifət liderinin əleyhinə sosial şəbəkədə bir kəlmə yazan kimi hər bir təşkilatın və ya liderin şəxsi trolları həmin fikri yazan adamı linç etməyə qalxır. Fikir müəllifi təhqir edilir, söyülür, şantaj edilir, satqın adlandırılır, hədə-qorxu gəlinir.
Bu düşüncə ilə yenilənmə və ya müxalifətin güclənməsi mümkündürmü?
Birləşməmiş ayrılanlar və ya Əli Kərimli, Əli İnsanov, Hikmət Hacızadə necə birləşə bilər?
Müsavat Partiyasının qərargahında bugünlərdə keçirilən dəyirmi masa birlik mövzusunu yenidən gündəmə gətirib.
Bur görüş haqqında fikir birmənalı deyil. Daha doğrusu, cəmiyyətin münasibəti mənfidir. Xatırladaq ki, Müsavatın təşəbbüsü ilə keçirilən və partiyanın başqanı Arif Hacılı, “Yurd” sədri Əli Kərimli, keçmiş səhiyyə naziri Əli İnsanov, Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin rəhbəri İsa Qəmbər, Xalq Partiyasının sədri Pənah Hüseyn, Azərbaycanın Rusiyadakı keçmiş səfiri Hikmət Hacızadə və “Turan” İnformasiya Agentliynin direktoru Mehman Əliyevin iştirak etdiyi dəyirmi masada birgə funksional əməkdaşlıq barədə razılıq əldə olunub. Tədbirə Milli Şuranın sədri Cəmil Həsənli və ReAl Partiyasının sədri İlqar Məmmədov da dəvət alıb. Lakin onlar ölkə xaricində olduqları üçün masaya qatılmayıblar.
Əksəriyyət hesab edir ki, bu, formal birlikdir və müxalifətin bu tərkibdə birləşməsi mümkün görünmür. Səbəblərin başında dəyirmi masada iştirak edənlərin biri-birinə tamamilə zidd maraqlara sahib olmaları gəlir.
Hər hansı bir birliyin uğurlu olması üçün ilk növbədə vahid ideologiya və milli maraqlar öndə olmalıdır. Bütün fəaliyyətləri boyu yalnız şəxsi maraqlarını ön plana çıxaran şəxslərin iştirakı ilə yaradılan birliklər heç bir halda uğur qazana bilməz. Həm iqtisadi, həm də siyasi korrupsiyaya bulaşmış, xarici asılılığı olan, siyasi xətti və ideologiyaları fərqli şəxslərin yaratdığı birlikdən uğur gözləmək yumşaq desək, sadəlövhlükdür. Məsələn, dəyirmi masada iştirak edən Əli İnsanov, Əli Kərimli, Hikmət Hacızadə, Pənah Hüseyn və digərlərini hansı mənəvi-siyasi dəyərlər birləşdirə bilər?
Sabiq nazir uzun illər hakim Yeni Azərbaycan Partiyasının rəhbərliyində təmsil olunub. Korrupsioner fəaliyyətinə görə komandadan qovulub və həbsə atılıb. Bugünlərdə Əli İnsanovla bağlı danışan YAP-ın icra katibinin müavini, depatat Siyavuş Novruzov sabiq nazirin hüquqi nihilist olduğuna işarə edib. “Əli İnsanov məhkəmə qərarını cırıb atır, “qanun məndən yuxarı ola bilməz” deyirdi”- bunu YAP-çı deputat deyir. Belə bir adamın birdən-birə dönüb demokrat, hüquqi dövlət tərəfdarı olması mümkündürmü? Sözügedən dəyirmi masadan sonra tanınmış jurnalistlərdən biri “Facebook” sosial şəbəkəsində elə beləcə də yazmışdı: “İnsanov hakimiyyətə gəlsə, birinci elə orda oturanları həbs etdirəcək”.
Ona görə də dəyirmi masanın təşəbbüskarları, yeni birliyin alovlu təbliğatçıları bu suallara cavab versinlər: Əli İnsanov korrupsiyaya bulaşmış kimliyi ilə bundan sonra bu xalqa, dövlətə nə fayda verəcək? Əli Kərimlinin hansı maraqları digərlərinin maraqları ilə üst-üstə düşür? Hikmət Hacızadə nüfuzlu və hörmət olunan siyasi xadim, Mehman Əliyev müstəqil mediada söz sahibi olan şəxsdir. Bu şəxslərin ideoloji baxışları Əli İnsanovla, lap elə Əli Kərimli və ya Arif Hacılı ilə necə uzlaşa bilər ki, yaranacaq birlik uğur qazansın? Məsələn, Hikmət Hacızadə Arif Hacılı ilə bir yerdə ola bilsəydi, Hacılı başqan seçilən kimi Müsavatı niyə tərk edirdi ki?!
Cavabı çətin tapılmayacaq suallardır. Yəni bu adamları şəxsi maraqları birləşdirir. Onların dövlət və ya cəmiyyət maraqları, danışdıqları demokratiyaya sədaqətləri ancaq korporativ maraqlarını həyata keçirmək üçün vasitədir. Cəmiyyət isə bunu anlayır. Müxalif kəsim belə birliklərə dəstək vermir.
Xarici maraqlar və təsirlər
Bir sıra müxalifət liderlərinin xarici dairələrdən müəyyən asılılığı ilə bağlı illərdir mediada və cəmiyyətdə müxtəlif fikirlər səsləndirilir. Düzdür, bununla bağlı müxtəlif informasiyalar yayılsa da, konkret sübutlar yoxdur. Amma şübhələr və informasiyalar cəmiyyəti narahat edən əsas məsələdir. Konkret olaraq, Əli Kərimlinin adı müxtəlif şübhəli maliyyə məsələlərində hallanır. Məlumatlara görə, Demokratiyaya Dəstək Milli Fondu (NED) 2018-ci ildə 1 059 053 dollar qrant ayırıb və 3-cü ölkələr vasitəsi ilə Azərbaycana ötürülüb. Təbii ki, söhbət qrantlardan getmir, prosesin şəffaf olmamasından, pulun necə, nəyə xərclənməsindən, həm də hansı öhdəliklər yaratmasından gedir. Bu da əsaslı şübhələrə yol açır ki, bu vəsaitlər müxalifətin bir qanadına ötürülür və həmin müxalif kəsim xarici güclər qarşısında sorunludur. Bu vəsaiti alan şəxslər xarici öhdəliklərini icra edirlər. Bu öhdəliklərin olması faktı da birliyi əngəlləyən əsas amildir. Çünki ölkəni sevənlər, Azərbaycanın gələcəkdə hansısa xarici qüvvənin plastdarmına çevrilməsini istəməyənlər müxalifətin dayaqlarına çevrilmək istəmir və onun çağırışlarına səs vermir.
Müxalifətin uğurlu birliyi yalnız eyni düşüncəli, korrupsiyaya bulaşmamış, xarici asılılığı olmayan, siyasi xətti və siyasi ideoloji baxışları eyni olan qüvvələrin birliyindən keçir. Əks halda, heç bir uğurlu nəticədən danışmaq olmaz. Ortada Milli Şura təcrübəsi də var.
Məlumdur ki, Milli Şura yarananda özündə bir çox siyasi partiyaları və təşkilatları biləşdirirdi. Amma sonradan əksər partiya və təşkilatlar Milli Şuranı məhz Rusiya proyekti hesab etdiklərindən kənara çəkildilər.
Budəfəki birlik cəhdinin də fərqli taleni yaşayacağı inandırıcı deyil və indidən sonu məlumdur.
Cebhe.info
Geri qayıt