Bir sammitin izi ilə: Çin dayanmır, Azərbaycanla Türkiyə yüksəyə qalxır - GƏLİŞMƏ
Tarix: 26-05-2023, 11:19 | Çap et
Çinin Şaansi əyalətinin mərkəzi olan Sian şəhəri Çin-Mərkəzi Asiya sammitinə şahidlik etdi və Pekinə rəqib qüvvələr görüşün gedişatını diqqətlə izlədilər.
Çin Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davam etməsi fonunda özünü təmtəraqlı səhnənin baş aktyoru kimi aparır və qlobal sistemi Rusiya ilə Qərbin yaratdığı təcriddən dartıb çıxarmağa çalışır.
Mərkəzi Asiya dövlətlərinin liderlərinin Çin Sədri Si Cinpinin dəvəti ilə Sian şəhərinə toplanması yenidən şəkillənən qlobal nizamda yerləşməklə strateji ehtiyacların ödənilməsi tələbatlarını özündə birləşdirir.
Ehtiyaclar Mərkəzi Asiya ölkələrini Çinin orbitində fırladır, beləliklə, Pekin arteriyalarını regiona doğru genişləndirmək imkanlarını bərkidir.
Sammitdən öncə Orta Dəhliz üçün əvəzolunmaz iki aktor olan Azərbaycan və Qazaxıstan strateji marşrutun genişləndirilməsini təklif etdilər, indi Çinin işığı altındakı toplantıdan çıxacaq nəticələri həmin koridor çərçivəsində canlandırmaq lazımdır.
Orta Dəhliz Çindən başlayan, Qazaxıstan, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə limanlarını Rusiyanın hüdudlarından yan keçməklə birləşdirən, uzaq perspektivdə isə Şərqlə Qərbi bağlayacaq layihədir.
Hələlik Rusiyaya Orta Dəhlizin çıxıntılarından pay verilməsi aktual deyil, amma Moskva Ukraynadakı müharibə səbəbilə üzləşdiyi təcridi aradan qaldırmaq üçün yeni layihələrdən səhm qoparmaqda maraqlıdır.
Orta Dəhliz layihəsinin Çin mərkəzli olması Qərbin iki gücü olan ABŞ-Böyük Britaniya ikilisini də narahat edir və onların Pekinə qarşı təsir rıçaqlarını zəiflədir. Artıq Çin Mərkəzi Asiya da daxil olmaqla bir-birilə zəncirvari geosiyasi bağlılığı olan regionlarda iqtisadi dominantlıq qazanır, lakin Mərkəzi Asiyanın təhlükəsizlik arxitekturasında Rusiya hələ də çəkisini aşağı salmayıb, Qərb isə enerji mənbələrinə çıxışda bloklanma ilə üzləşməyib.
Bununla bərabər, Mərkəzi Asiyada böyük strateji potensiallara çıxış imkanlarında Çinin öndə getdiyi görünür və bu, regional bağlarda Cənubi Qafqaza da sirayət edir. Beləliklə, Cənubi Qafqazdakı reallıqlar fonunda Azərbaycanın, Gürcüstanın və bu regionda hərbi-siyasi mövcudiyyətini irəliyə aparan Türkiyənin tranzit dominantlığı formalaşır.
Çinin Rusiya ilə strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin inkişafını nəzərə alsaq, Pekinlə Moskvanın bir-birinə güzəştə getməsindən bəhs edə bilərik.
Hər nə qədər Rusiya Orta Dəhliz üzrə təcriddə qalsa da, Çin Mərkəzi Asiyadakı təsirlərini Kremlin hesabına artırmaq istəyir. Bu, Çin üçün ona görə əhəmiyyətlidir ki, o, Avropanı Pekindən asılı hala salacaq və Qərbin Pekinə qarşı ittifaq modelini parçalamağa kömək edəcək.
Avropa İttifaqı liderlərinin bir-birinin ardınca Çinə səfərləri də Pekinin Avropa üçün lazımlılıq dərəcəsini qabarıqlaşdırır, sözsüz ki, Rusiya da belə şərait yaratdığına görə Pekindən qarşılıq gözləyir.
İndi Rusiya üçün ən vacib dəstək hərbi xarakterli olmalıdır, çünki Moskva Ukraynada istədiklərinə nail ola bilməyib və Çin amili ilə strateji itkilərini kompensasiya etməkdə maraqlıdır.
Çin yaranan fürsətləri əldən buraxan deyil, Mərkəzi Asiya-Çin sammitindən süzüləcək nəticə budur ki, Pekin regionda daha genişmiqyaslı layihələrə başlayacaq və mürəkkəb nöqtələri Orta Dəhliz parametrlərində birləşdirəcək.
Mərkəzi Asiyanın beş dövlətindən (Qazaxıstan, Türkmənistan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Tacikistan) dördü Türk Dövlətləri Təşkilatında təmsilçiliyə malik olduğundan Pekinin atdığı tilovların Azərbaycan və Türkiyənin yararına işləyəcəyini qeyd edə bilərik.
Mərkəzi Asiya regionundakı dövlətlər etibarlı təhlükəsizlik tərəfdaşı axtarsalar da, bunu Rusiyanın əleyhinə yönləndirmək istəmirlər, ancaq Çinə doğru əyilən əqrəblər narahatlıqlar yaradır. Çox da ki Çinlə Rusiya əməkdaşlıq edir, amma Moskva Pekinin “qırmızı xət”ləri tapdalayacağından qorxur.
Əlqərəz, Çin həm Mərkəzi Asiya, həm Orta Dəhlizdə iştirak edən ölkələr üçün cəlbedici alternativdir və bu, Pekinin siyasi təsir imkanlarına enerji verəcək.
Aqşin Kərimov
DİA.AZ
|
|
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| • "Demaqoqun xain mövqeyi növbəti dəfə göz önündədir" - İTTİHAM VAR...
Bu gün, 11:19 |
|
|
|
| • Kolleclərə direktor müavinləri təyin olunub - ADLAR
Bu gün, 11:16 |
|
|
|
| • "Bu kafe haqqında tədbir görülsün" - ETİRAZ
Bu gün, 11:14 |
|
|
|
| • Rafiq Məmmədov Bakı həbsxanasında ÖLDÜ
Bu gün, 11:11 |
|
|
|
| • “Nar” BMT Qlobal Sazişinin Liderlər Zirvəsində iştirak etdi
Bu gün, 11:07 |
|
|
|
| • Azərbaycanda əsgərlik yaşı artırılır? - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 10:58 |
|
|
|
| • Xaçmazda şagird müəllimləri tərəfindən döyülüb? - POLİS ARAŞDIRMAYA BAŞLADI
Bu gün, 10:53 |
|
|
|
| • Bıçaqlanan Vidadi İsgəndərlinin qardaşı danışdı - Hadisənin detalları
Bu gün, 10:49 |
|
|
|
| • Sədərək gömrüyündə ÖZBAŞINALIQ... - Məmura olar, sıravi vətəndaşa yox...
Bu gün, 10:44 |
|
|
|
| • General keçmiş partiya sədrinin oğlunu işdən çıxardı - AÇIQLAMA
Bu gün, 10:39 |
|
|
|
| • İordaniyadan Azərbaycana qarşı təəssüf doğuran ADDIM - BU NƏDİ BELƏ?!
Bu gün, 10:36 |
|
|
|
| • Azərbaycanın axtarışa verdiyi, Ermənistan elektrik şəbəkəsini idarə edən Rusiya oliqarxı ÜZƏ ÇIXDI - suallardan yayındı...
Bu gün, 10:33 |
|
|
|
| • Vətəndaş cəmiyyəti sosial şəbəkələrdə fəal olmalıdır - Novella Cəfəroğlu
Bu gün, 10:31 |
|
|
|
| • İki həftə əvvəl pulunu ödəyib, amma xeyri yoxdur... - GİLEY
Bu gün, 10:29 |
|
|
|
| • “12-ci imam” yenidən məhkəmə qarşısına çıxarılır
Bu gün, 10:22 |
|
|
|
| • Ruslar bütün istiqamətlərdə irəliləyir – Müharibə böyük şəhərlərə yaxınlaşır
Bu gün, 10:18 |
|
|
|
| • Mişustin Paşinyanı YOLA GƏTİRƏ BİLƏCƏK? - AKTUAL
Bu gün, 10:14 |
|
|
|
| • Paşinyan ötən il Əliyevlə hansı məxfi müqaviləni imzalayıb? - Sensasion iddia
Bu gün, 10:07 |
|
|
|
| • Vidadi İsgəndərli bıçaqlanıb, vəziyyəti ağırdır - Qənimət Zahid
Bu gün, 10:05 |
|
|
|
| • "Sədr demişdi ki, “s” hərfinin tələffüzündə problem var"
Bu gün, 10:03 |
|
|
|
| • Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 54 nəfər saxlanılıb
Bu gün, 10:00 |
|
|
|
| • Pezeşkian Qərbi yalan danışmaqda ittiham edib
Bu gün, 09:47 |
|
|
|
| • Azərbaycanda su təchizatı tenderlərini kimlər udur? - İLGİNC
Bu gün, 09:43 |
|
|
|
| • ETSN-in rüşvətə görə tutulan sabiq vəzifəli şəxslərdən XƏBƏR VAR
Bu gün, 09:37 |
|
|
|
| • Ucar sakini yerli hakimdən İnam Kərimova ŞİKAYƏT ETDİ - MÜRACİƏT
Bu gün, 09:35 |
|
|
|
| • “VMR Estetik” klinikasında mədəsini kiçiltmək istədi... CANINDAN OLDU - TƏFƏRRÜAT
Bu gün, 09:27 |
|
|
|
| • Rasim Məmmədovun şikayətinə bu tarixdə BAXILACAQ
Bu gün, 09:20 |
|
|
|
| • Həsən Nəsrullahın əmisi oğlu “Hizbullah”ın yeni lideri olub?
Bu gün, 09:19 |
|
|
|
| • Sabiq polis rəisinə ağır İTKİ
Bu gün, 09:15 |
|
|
|
| • Fazil Mustafaya qarşı sui-qəsd etməkdə təqsirləndirilən şəxslər yenidən məhkəmə qarşısında
Bu gün, 09:14 |
|
|
|
| • Müharibə olmasaydı, Rusiya tənəzzül edəcəkdi - “Biznes İnsayder”
Bu gün, 09:05 |
|
|
|
| • İcra Hakimiyyəti 19 milyon manatlıq kommunal təyinatlı texnikalar alır - SİYAHI
Bu gün, 09:02 |
|
|
|
| • Adil Vəliyev deyəsən, tənbehlərdən nəticə çıxarmır... - FAKT BUDUR!
Bu gün, 08:59 |
|
|
|
| • Makronun adamları Bakıda istintaqa cəlb olunub: Şok yeniliklər - Britaniya mətbuatı
Bu gün, 08:50 |
|
|
|
| • Netanyahu İsrailin Yaxın Şərqdə güc balansını dəyişdiyini bəyan edib
Bu gün, 08:47 |
|
|
|
| • "Əvvəlcədən hüquqi yardım almağa çalışın, yoxsa..." - ÇAĞIRIŞ
Bu gün, 08:41 |
|
|
|
| • Xaçmaz sakini ACINACAQLI DURUMA - KÖMƏK İSTƏDİ...
Bu gün, 08:36 |
|
|
|
| • İran gərginlik içində: Zəngəzur mövqeyini dəyişəcək? - YOXSA YENƏ...
Bu gün, 08:24 |
|
|
|
| • Ərdoğana qarşı onu rəqib çıxara bilərlər - ÖZÜ AÇIQLADI
Bu gün, 08:20 |
|
|
|
| • DSMF onların pulunu NİYƏ VERMİR? - Neftçilər NARAZILIQ EDİR
Bu gün, 08:18 |
|
|
|
| • Ölkənin gələcək müqəddəratını müəyyən edən seçkilər - İsrafil Kərimovun yazısı
Bu gün, 08:10 |
|
|
|
| • Naxçıvan təhsilində yeni pulyığma yeri - BUNUN BAŞQA ADI YOXDUR...
Bu gün, 08:08 |
|
|
|
| • Qorxu filmlərini kölgədə buraxan dram – Riyakarın göz yaşları
Bu gün, 00:05 |
|
|
|
| • "Ailəni qurmağa nə var ki... Bir dəqiqənin işində toy et" - Əməkdar artist
Bu gün, 00:04 |
|
|
|
| • Ermənilərin puça uğrayan daha bir ümidi... - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 00:02 |
|
|
|
| • Sertifikatlaşdırma prosesi bizə LAZIMDIRMI?
Dünən, 21:48 |
|
|
|
| • DİN-dən xəbərdarlıq: - Nələrə diqqət etməlisiniz?
Dünən, 21:44 |
|
|
|
| • İctimai nəqliyyatda köklü islahatlar baş verəcək - YENİ PLAN qapıda...
Dünən, 20:04 |
|
|
|
| • Rusiyadakı azərbaycanlıları nə gözləyir? - NƏ BAŞ VERİR?
Dünən, 19:58 |
|
|
|
| • “Flora Kərimovanın həkim ikən xilas etdiyi körpə sonradan Milli Qəhrəman oldu” - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 19:53 |
|
|
|
|
