"Bəzi məmurlar canlarını və mallarını qorumaq üçün hər cür təxribata gedə bilər"
30-05-2015, 08:51
“Yeni Müsavat” qəzetinin ötən sayında məmur-oliqarxların müxalifətdən kömək istədiyi, yaranmış vəziyyətlə bağlı müxalifət düşərgəsinin bir sıra tanınmış fiqurlarının bir araya gəldiyi, hazırkı situasiyada necə hərəkət etmək istiqamətində ciddi müzakirələr apardığı barədə informasiya yayılıb. Qəzetin manşet yazısı olan məqalə, oradakı informasiyalar ciddi rezonans doğurub. Orada əksini tapan məqamlar, ortaya çıxan bir sıra suallara aydınlıq gətirmək üçün müxalifətin önəmli simalarından sayılan AXP sədri Pənah Hüseynlə söhbətləşdik.
- Pənah bəy, qəzetimizdə müxalif düşərgənin bir sıra təmsilçilərinin ölkədəki son həbslərdən sonra yaranmış vəziyyətlə bağlı toplantı keçirdikləri və müzakirə apardıqları barədə informasiya verilib. Siyasi müxalifətin əsas fiqurlarından biri olaraq bu barədə sizə nə məlumdur?
- Xüsusi olaraq bu mövzuda toplantı keçirilməsi barədə bir şey deyə bilmərəm. Ancaq ayrı-ayrı siyasətçilərlə ölkədə baş verən hadisələrlə əlaqədar məsləhətləşmə və fikir mübadiləsi olur. Əlbəttə ki, bu məsləhətləşmələrin çevrəsi rəsmən əməkdaşlıq etdiyimiz partiya və şəxslərlə məhdudlaşmır. Aydındır ki, Bakıda çoxsaylı insan tələfatı ilə müşayiət olunan yanğın hadisəsi və bunun iri miqyaslı korrupsiyanı aşkara çıxarması, habelə və xüsusən Beynəlxalq Bankda dövlətin maliyyə təhlükəsizliyini və nəticə etibarı ilə milli təhlükəsizliyini, sosial-iqtisadi və siyasi stabilliyini təhdid edən dərəcədə, hələ sərhədləri tam aşkara çıxmamış müdhiş miqyaslı kredit fırıldaqları kimi hadisələrlə bağlı müxalifətdaxili təmaslar, məsləhətləşmələr də intensivləşir. Bu, müxtəlif dairələri hərəkətə gətirir və çevrəni genişləndirir.
- Qəzetdə dərc olunan materialda ip ucları, hər halda, var. Burda konkret olaraq oliqarxların müxalifəti fəallaşmağa dəvət etməsi və kömək vədlərinin müzakirəsindən gedir.
- Bilirsiniz, heç kəs gəlib bir neçə nəfərin yanında deməz ki, filan oliqarx xəbər göndərib ki, fəallaşın, mən də kömək edəcəm. Siz müxalifətdəkiləri də elə avam, sadəlövh saymayın. Vədin təminatı olmasa, heç bunu sayıb söhbət mövzusu belə etməzlər. Təminat deyən kimi bəzilərinin ağlına ancaq maddi təminat gəlir ki, bu, belə deyil. Söhbət ondan gedir ki, elə addımlar atılmalıdır, geriyə yol qalmasın. Məsələn, belə bir halı mən icazə verin ad çəkmədən xatırladım. Hələ keçən əsrin sonunda müxalifət oliqarx kimi adı çəkilənlərdən biri ilə ancaq o vaxt ciddi münasibətlər qurmağa razılıq verdi ki, həmin şəxs geri çəkilməyi istisna edən açıq siyasi mövqelər ortaya qoydu. Odur ki, sizin sualınızdakı mövzuda hansısa söhbətdə kimsə nəyəsə işarə edə bilər, ancaq bu işarə edilənləri təsdiq edən real əlamətlər ortada olmasa, heç kəs tərəfindən ciddi qarşılanmaz.
- Bu gün də iri vəzifələrdə çalışan oliqarxlar buna cəsarət edərmi?
- Heç şübhəsiz etməzlər. Ona görə də onlarla siyasi müxalifətdə ağlı başında olanlar tərəfdaş münasibətləri qurmaz. Burda uzağı müvəqqəti və həm də bir-birinə zidd olan məqsədlərdən irəli gələn maraqlardan danışmaq olar. Bu cəhətdən sizin dərc etdiyiniz yazıdakı təhlillə razılaşmaq mümkündür. Yəni hazırda müşahidə etdiyimiz proses məntiqi şəkildə davam etsə, İlham Əliyev hakimiyyət elitasını bir növ yenidən formatlaşdırmalıdır. Kimlərisə vəzifədən qovmalıdır, kimlərisə həbs etməlidir, bəzilərinin həm də topladıqları var-dövlət və mülkiyyəti əlindən alınıb müsadirə edilməlidir və s. Bu potensial hədəfdə olanların əksəriyyəti əlbəttə ki, qorxudan indi iflic vəziyyətindədirlər və tərpənməyə cəsarət etmirlər. Lakin bəziləri də yollar axtarırlar ki, bu prosesin qarşısını alsınlar. Onlar sonda canlarını və mallarını qurtarmaq üçün xaosa, qarışıqlığa da gedərlər və bunun üçün hər cür təxribatı gözləmək olar. Ancaq bu, son, necə deyərlər, axırıncı üsullardır. Sınanmış metod, birinci şəxsin hakimiyyətinə təhlükə yaratmaq və ya belə bir görüntü yaradıb onu sona qədər getməkdən çəkindirməkdir. Bunun üçün isə ən cəlbedici yol siyasi müxalifətin fəallaşdırılmasıdır. Dəbdə olan terminləri istifadə etsək, optimal olan müxalifətin bir növ idarə olunan fəallığı situasiyası yaratmaqdır.
- Yəni deyirsiniz, oliqarxların belə beyin mərkəzləri var ki, bu cür taktikalar işləyib hazırlasınlar?
- Güman eləmirəm ki, onların xüsusi bu cür mərkəzləri, qurumları, paralel təsisatları olsun. Başlıcası instinktdir. Ancaq ən azı bir neçəsi var ki, artıq özyetərli sistemə çevriliblər, klanlaşıblar. Burda, məsələn, qohumluq əlaqələrini kənara qoymaq olmaz. Son dövrdə hakim elita qapalı kasta kimi hətta yeni ailələri də öz içərisində qururdu və qohumluq əlaqələri ilə bir-birinə bağlanıb klanlar şəklində formalaşıblar. Deyilənə görə, hətta bunu siyasət kimi işləyib icrasına nəzarət ediblər. Ancaq indi bu əlavə bir təhlükə mənbəyinə çevrilib. İndi klanda birinə toxunanda, birinin üstünə gedəndə, digərləri da potensial qiyamçıya çevrilirlər. Odur ki, oliqarxiyaya qarşı çıxmaq və sona qədər getmək elə də sadə məsələ deyil. Bunun üçün alternativ dayaqlar, istinad, zəmin olmalıdır. Məsələn, kütləvi ictimai dəstək, ideoloji mütəşəkkil qüvvə - təşkilat, ordu, yetərli xarici güclərin dəstəyi və s. O cümlədən daxildə siyasi müxalifətin dəstəyini almadan və ya neytrallığına nail olmadan bu cür addımlara getmək istənilən hakimiyyət üçün çətindir və risklidir. Yəni elə bir situasiya yaranıb ki, nə avtakratiya, nə də bu sistemin üzvi törəməsi olan və bu gün hədəfə gəlmə təhlükəsi qarşısında qalmış oliqarxiya siyasi müxalifəti gözardı edə bilməz.
- Belə olan halda prezident İlham Əliyev nə üçün onun özü üçün riskli addımlara getsin?
- Çünki başqa cür də hakimiyyəti saxlamaq mümkün deyil. Bu cür addımlar ümumiyyətlə avtoritar rejimlərin mövcudluq üsuludur. Başqa cür hər hansı transformasiya mümkün görünmür və bu tipli rejimlərdə mümkün də deyil.
Beynəlxalq Bankda baş verənləri başqa cür necə izah etmək olar? Əvvəl mənimsənilən 6 milyard manatdan danışdılar, sonra 8 milyard, ən son 12 milyardlıq faktiki oğurluqdan bəhs edilir. Elə bu gün həbs olunanların birinin vəkilinin adından məlumat getdi ki, Beynəlxalq Bankın Dubay filialına 320 milyon manat pul keçiriblər, həmin filialın müdiri də pulları hansısa zavodlarla bağlı müxtəlif şirkətlərə verib və həmin zavodların kimlərə məxsus olmasını da bilmir. Yaxud yenə həmin filialın həbs edilən müdirinin adına saxta şirkət açıb 20 milyon veriblər, o, heç bu pulun üzünü də görməyib və hara, nə üçün verilməsini də bilmir və həbs edilsə belə bu pulları qaytara bilməyəcək. Bu, hələ bir bankda aşkara çıxanlardır.
Deyilir ki, başqalarındakı, o cümlədən Dövlət İnvestisiya Fondunda vəziyyət bundan yaxşı deyil. Ümumiyyətlə, dövlətin neftdən, qazdan əldə etdiyi ehtiyatların əhəmiyyətli bir hissəsinin oğurlandığından, xəzinənin boş qalmasından söhbət gedir. Neft Fondunun ehtiyatlarının əhəmiyyətli hissəsinin ofşorlarda, riskli qiymətli kağız, birja oyunlarında it-bata düşməsi şayiələri baş alıb gedir. Aydınlıq gətirən də yoxdur. Mərkəzi Bank, Maliyyə Nazirliyi, Hesablama Palatası ağzına su alıb susur.
Bütün çatışmazlıqlara baxmayaraq, kifayət qədər yetərli qanunvericilik bazası və qanunların yerinə yetirilməsini təmin etməli olan dövlət strukturları vardır ki, onların öz funksiyalarını yerinə yetirdiyi halda, işlədiyi halda bu hadisələrin baş verməsi mümkün deyil. Diqqətinizi bir şeyə cəlb edim. Məncə, son dövrdə səhv etmirəmsə, mayın 27-dəki tədbirdəki nitqində İlham Əliyevin dilindən səslənən “prezident həmişə, hər şeyi nəzarətdə saxlaya bilməz” bəyanatı vəziyyətin dramatikliyindən xəbər verir və həm də göstərir ki, İlham Əliyev yaranan sualların birinci növbədə təbii olaraq ona ünvanlandığının fərqindədir.
- Bir sıra ekspertlər, o cümlədən müxalifət bu dəfə də proseslərin yarımçıq qalacağı və xırda fiqurların cəzalandırılması ilə sonuclanacağı, oğurluqların ört-basdır ediləcəyini proqnozlaşdırırlar. Siz necə düşünürsünüz?
- Əvvəlki dövrlərdə baş verənləri xatırlasaq başqa cür düşünmək də çətindir. Yəni belə təcrübələr var. Ancaq nə bilmək olar. İndi də xalq, cəmiyyət passiv, seyrçi mövqedə qalacaqsa yenə belə olacağını düşünmək məntiqi görünür. Ancaq hər şey məntiqlə cərəyan etmir ki...
- “Yeni Müsavat”da gedən məlumatda hazırkı situasiyada müxalifətin strategiyası barədə iki fərqli mövqeyin meydana çıxdığı deyilir. Birincilər baş verən hadisələri, fors-major xarakterli, o cümlədən prezident-oliqarx qarşıdurması, yuxarıların əvvəlki qayda ilə idarə edə bilməməsi əlaməti kimi dəyərləndirib oliqarxların hansı məqsəd güdmələrindən asılı olmayaraq onlardan da istifadə etməklə inqilabi fəallıq göstərməyə, digərləri isə hadisələrin təbii axarına mane olmayaraq sakit oturub gözləməyə, hətta bəziləri dolayı yolla İlham Əliyevə dəstək göstərilməsi xəttinə üstünlük verirlər. Siz hansı mövqedəsiniz?
- Məncə, burda məsələ həddən artıq sxematikləşdirilib. Baş verən hadisələrə, bu fəlakətə, bu miqyaslı korrupsiyaya cəmiyyət, müxalifət necə susub laqeyd qala bilər? Yəni mən qəti əleyhinəyəm və qəbul etmirəm ki, indiki vəziyyətdə bu hadisələrlə bağlı müxalifətin fəallaşması halları dərhal və tamamən oliqarxların sifarişi elan edilsin. Demokratik müxalifət heç vaxt kiminsə əlaltısı rolunu oynamayıb və əminəm ki, bundan sonra da belə məsələ ola da bilməz. Eyni zamanda hesab etmirəm ki, müxalifətin fəallaşmasının labüd nəticəsi İlham Əliyevin başlatdığı prosesi durdurmasına və oliqarx-məmurlara bu dəfə dəstək almaq üçün üz tutması ola bilər.
Hərçənd ki, bu ehtimalı kənara da qoymaq olmaz. Lakin başqa, az inandırıcı olmayan yanaşmalar, mövqelər də var. İstəyirsiniz bunu üçüncü mövqe adlandırın. Məncə, məhz cəmiyyətin bu hadisələrlə əlaqədar seyrçi qalmaması, o cümlədən məmur oliqarxiyasına qarşı fəal mübarizə mövqeyi tutması İlham Əliyevin daha ciddi dəyişikliklərə getməsini şərtləndirə bilər. Məsələn, yaranmış situasiyada ən optimal addımlardan biri olaraq Artur Rasizadə kabinetinin istefaya göndərilib yeni kabinetin məmur-oliqarx kimi tanınan və hadisələrə görə məsuliyyət daşıyan şəxslər olmadan formalaşdırılması ola bilər. Habelə, ciddi dəyişikliklər üçün demokratik müxalifətlə əməkdaşlıq şəraitində yeni parlament seçkilərinin tezləşdirilməsi və keyfiyyətcə fərqli, ictimai dəstəkli parlamentin formalaşdırılması vacibdir ki, dəyişikliklərin mexanizmlərindən biri də əldə edilsin.
Bu addımlar həm də məmur-oliqarxların və onların Milli Məclisdəki uzantılarının əli ilə dövlət əleyhinə mümkün təxribatları da neytrallaşdırardı. Bu təkliflər “Azadlıq -2015" seçki blokunun son iclasının qərarlarında irəli sürülüb. Deyilənlər müxalifətin birliyi məsələsinə də aiddir. Əslində yaranmış vəziyyət müxalifətdən qeyri-standart addımlar atmağı tələb edir. ”Bizdən başqa müxalifət yoxdur, biz bir yerdəyik və deməli, müxalifət birləşib" kimi xəyali və zərərli təsəvvürləri bir kənara qoymaq lazımdır. Cəmiyyətin bu gün bir yerdə oturmasını belə təsəvvür etmədiyi şəxslərin həqiqətən, məxfi yox, açıq şəkildə bir yerdə oturub vəziyyəti müzakirə etmələrinə, demokratik düşərgənin şəffaf şəkildə bir araya gəlməsinə ehtiyac var. Mən siyasi müxalifətin demokratik prinsiplər və dəyərlər platformasında qalmaqla, Azərbaycanın demokratikləşməsi strategiyasından vaz keçməməklə hər cür taktiki manevrlərdən çəkinməməsi qənaətindəyəm.
Geri qayıt