“Mif yaranmışdı ki, bu QHT-lər inqilabi situasiya yarada bilər”
6-10-2021, 08:57
Bir neçə il əvvəl Azərbaycanda fəaliyyətini dayandıran beynəlxalq təşkilatların ofislərinin, fondların yenidən işini bərpa etməsi gündəmə gəlib. Bu fondların profili insan azadlıqlarının müdafiəsi idi və yerli siyasi təşkilatlara, QHT-lərə maliyyə ayırırdılar. Xüsusən Nauman Fondu, Milli Demokratiya İnstitutu, Alman Marşal Fondu, Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi, Demokratiyaya Dəstək Fondu, Açıq Cəmiyyət İnstitutu - Yardım Fondu (Soros), Demokratiyanı Milli Himayə Fondu (NED) və s. aktiv idilər.
Lakin onların ayağının Azərbaycandan kəsilməsi prosesi getdi, hətta bəziləri hakimiyyət çevrilişinə gizli maliyyə dəstəyi verməkdə belə ittiham olundu, habelə ölkədə QHT-lərin fəaliyyəti məhdudlaşdırıldı, həm praktik, həm qanunvericilik müstəvisində...
“Yeni Müsavat” xəbər verir ki, indi beynəlxalq fondların yenidən Azərbaycanda fəaliyyətini bərpa etməsi müzakirə edilir. Almaniya səfiri Volfqanq Maniq “Turan”a deyib ki, Fridrix Nauman kimi fondları hökumət müvafiq fəaliyyətləri üçün maliyyələşdirir. “Bunlar sahibkarlarla əməkdaşlar arasında məhsuldar qarşılıqlı fəaliyyət üçün sağlam mühitin yaradılması və dəstəklənməsi; iqlimin və təmiz ətraf mühitin mühafizəsi barədə məlumatlılığın artırılması; administrasiyanın və parlamentarilərin kvalifikasiyasının artırılmasıdır.
Fondlar yerli tərəfdaşlarla - hökumətlər, parlamentlər, KİV, biznes assosiasiyaları, həmkarlar ittifaqları və s. ilə əməkdaşlıq edirlər. Xarici İşlər Nazirliyi və Almaniya səfirliyi ev sahibi olan ölkənin qanunvericiliyinin pozulmaması üçün mümkün nəticələri qiymətləndirirlər. Odur ki, ümidvaram ki, Azərbaycan hökuməti Almaniya siyasi fondlarının qayıtmasına razılıq verəcək və fəaliyyət üçün onlara lazımi məkanı ayıracaq. Bu, əlbəttə ki, “beşinci kolon” deyil", - səfir bildirib.
Lakin sirr deyil ki, alman fondları Azərbaycanda ənənəvi olaraq müxalifətlə ciddi əlaqələrə malik olublar. Mətbuatda bəzi müxalifət partiyaların maliyyələşməsində Fridrix Nauman Fondunun xüsusi rolu barədə dəfələrlə materiallar dərc olunub. Bu fond Azərbaycandakı radikal qüvvələrin mövqeyinin xarici mətbuata çıxarılması üzərində fəal iş aparıb. Qeyd edilməlidir ki, Almaniya fondlarının xaricdə keçirdiyi tədbirlərə əsasən, müxalifət nümayəndələri və hakimiyyətə qarşı mənfi mövqeyi olan QHT-lər və mətbuat nümayəndələri dəvət olunurdular. Beləliklə, alman fondlarının Azərbaycanda fəaliyyətinin təhlili onu deməyə əsas verirdi ki, bu qurumlar müxalifətin maliyyələşdirilməsi, müxtəlif tədbirlər və kampaniyalar vasitəsilə beynəlxalq aləmdə Azərbaycanla bağlı neqativ rəyin formalaşdırılmasında fəal rol oynayıblar. Həmçinin Almaniyanın aparıcı KİV-lərində Azərbaycana qarşı materialların verilməsi də sirr deyildi.
İndi isə mənzərə dəyişir. Son aylar “QHT-lər haqqında” Qanuna dəyişiklik ediləcəyi gözlənilir. Bu dəyişiklik QHT-lərin fəaliyyətindəki məhdudiyyətləri aradan qaldırmaqla yanaşı, xarici fondların qayıdışını da şərtləndirə bilər. Bəs QHT sədrləri, partiya rəhbərləri necə düşünür?
QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin Müşahidə Şurasının üzvü, “Vətəndaş” İctimai Birliyinin sədri Günel Səfərova “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Azərbaycan hökumətinin xarici fondlarla bağlı mövqeyi onların fəaliyyətinə əsasən formalaşıb: “Bəziləri siyasi, bəziləri sosial-iqtisadi istiqamətdə fəaliyyət göstərirdilər. Mənim təmsil olunduğum fondlarda demokratiya, insan hüquqları, qadınların səlahiyyətlərinin artırılması, icma inkişafı və s. layihələr həyata keçirilirdi. Əlbəttə ki, ideal şəraitdə istiqamətindən asılı olmayaraq, Azərbaycanda və digər ölkələrdə onlar rahat fəaliyyət göstərməlidirlər. Amma indiki qanunvericilik imkan vermir ki, onlar ölkəmizdə fəaliyyət aparsınlar. Çünki xarici fondların qeydiyyat proseduru nəzərə tutulsa da, olduqca çox çətin prosesdir”.
G.Səfərova hesab edir ki, xüsusən postmüharibə dövründə bu fondların qayıtması zəruridir: “Təbii ki, onların Azərbaycanda işini bərpa etməsini arzulayıram. Çünki Qarabağ məsələsində, geosiyasi vəziyyətdə kifayət qədər haqlı mövqeyimiz var, Azərbaycan artıq Qafqaz kontekstindən çıxdığı üçün indi diktə edən tərəfə çevrilmişik. Əvvəllər Avropa ölkələri bizə bərabərhüquqlu tərəfdaş kimi baxmırdı, indi situasiya dəyişib. Ona görə insan haqları, gələcəkdə birgəyaşayış, Qarabağda inkişaf layihələrinin həyata keçirilməsi baxımdan bu fondların qayıdışı olar. Amma soruşsanız, bu sahədə uzun müddət olan biri kimi həmin beynəlxalq fondlardan Azərbaycana münasibətdə qərəz görmüsünüzmü, əlbəttə, qərəz görmüşəm. O fondlarla hökumətin seçici davranmasına haqq verirəm, amma tam seçici davranmasına haqq vermirəm”.
REAL Partiyasının Siyasi Komitəsinin üzvü Natiq Cəfərli qəzetimizə söylədi ki, 2014-cü ildə QHT-lərlə bağlı qanuna ard-arda edilmiş dəyişiklikər sivil toplumun fəaliyyətinə mənfi təsir etdi. Onun sözlərinə görə, vətəndaş cəmiyyəti əslində hökumətin pulsuz konsaltinqləridir, məsləhət xidməti göstərirlər, bu imkandan yararlanmaq lazımdır: “Yəni belə bir institusional yanaşma olmalıdır. Bundan əlavə, təsəvvür edin, 2012-dək ölkədə 20 mindən çox insan məhz bu fondlar sayəsində iş tapmışdı, maaşlar yüksək idi, bu təşkilatlarda Azərbaycan vətəndaşları çalışırdılar. Sadəcə, mif yarandı ki, bu QHT-lər inqilabi situasiya yarada bilər. Amma istər Gürcüstan, istər Ukrayna olsun, o nümunələrdə QHT-lərin rolu aşağı olmuşdu, sadəcə, bu ölkələrdə elitalar parçalanmışdı. Məsələn, Saakaşvili Şeverdnadze hakimiyyətində ədliyyə naziri olub, Kuçma yüksək vəzifə tutub. Ona görə bu mifləri kənara qoyub Azərbaycanın inkişafı üçün beynəlxalq donorların ölkəmizdə fəaliyyətini bərpa etmək lazımdır”.
N.Cəfərli bildirdi ki, partiya olaraq təkliflər hazırlanıb və təqdim olunub: “Çox yaxşı haldır ki, parlamentin payız sessiyasında qanuna dəyişiklik müzakirə ediləcək. Bu fondlar sülh quruculuğunda da mühüm rol oynaya bilər. Xüsusən Fridrix Nauman hökumətlə ən çox işləyən fondlardan biri olub. Ümumiyyətlə, son 30 ildə qrant şəklində daxil olan vəsaitlərin böyük hissəsi hökumət layihələrinə yönəlib. Hətta Avropa Birliyi Azərbaycanın dövlət büdcəsində kəsirin bərpası üçün maliyyə təklif etmişdi. Bunun nəyi pisdir, niyə hökumət bundan istifadə edə bilir, QHT-lər yox? Yəni yanaşma dəyişməlidir. Üstəlik, həmin fondların fəaliyyəti bərpa olsa, bölgələrdə də iş yerləri açılacaq. Mənim ehtimalıma və olan məlumata görə, xarici fondlar hökumətin təklifləri ilə razıdırlar”.
“Yeni Müsavat”
Geri qayıt