QAPANMAYA GEDİLMƏMƏLİDİR...
19-08-2021, 08:35
Son zamanlar Azərbaycanda koronavirusa yoluxanların sayı kəskin şəkildə artmaqdadır. Mütəxəssislər belə bir şəraitdə yenidən sərt karantin rejiminin tətbiq ediləcəyini qaçılmaz sayırlar. Bəs görəsən, təkrar qapanmalar baş verərsə, bu, ölkə iqtisadiyyatına necə təsir göstərəcək və fəsadları nə ola bilər? Bu və digər suallar ətrafında “Həftə içi” qəzetinin müsahibi Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədovdur.
- Vahid müəllim, son günlər koronavirus pandemiyasına yoluxanların sayı sürətlə artmaqdadır. Hökümətin təkrar qapanma ilə bağlı qərar verəcəyi təqdirdə, bunun ölkə iqtisadiyyatına təsirləri necə olacaq?
- Hazırda vəziyyət elədir ki, qapanmalar olmasa, çox ciddi fəsadlar ortaya çıxacaq. Qapanmalar da təbii ki, ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsir edəcək. Əslində, mən qapanmaların tərəfdarı deyiləm. Son günlər yoluxma sayının 3000-3500 civarında olması qapanmanı qaçılmaz edir. Deməliyəm ki, pandemiyanın ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsirləri tam aradan qaldırılmadan yenidən virusun alovlanması vəziyyəti daha da çətinləşdirə bilər. Biz pandemiyanın ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsirlərini 2020-ci ildə aydın şəkildə gördük. Bu ilim may ayında hökümət müəyyən qədər güzəştə getdi, qapanmaları, məhdudiyyətləri bir qədər azaltdı. Görünür ki, bəzi insanlarımız bunu düzgün anlamadılar və qayda-qanunu pozmağa başladılar. Misal üçün, fikir verdinizsə, insanlar toy mərasimlərində, başqa-başqa yerlərdə daha çox iştirak etməyə başladılar. Bütün bunlar da xəstə sayının artmasına səbəb oldu. Belə davam edərsə, əlbəttə müəyyən məhdudiyyətlər olmalıdır. Bu isə ciddi fəsadlara gətirib çıxaracaq. Əhali işə getmir, işə getmirsə məvəcib almır və s. Bu problemlər olacaq. Hər şeydən öncə əhalinin sağlamlığıdır. Ona görə də hökumət ilk olaraq onu fikirləşir. İnsanlar da bunu başa düşməlidir. Məsələn, hərdən şəhərə çıxıram, baxıram ki, heç kim maska taxmır, avtobuslarda yenə sıxlıqdır, məsafə saxlanılmır. Bunların hamısı faktdır. Əslində, iki ilə yaxın bir müddətdə bu xəstəlik sübut etdi ki, çox ciddi xəstəlikdir. Qapanmanı istəməyən insanlar çalışmalıdırlar ki, gigiyenik qaydalara riayət etsinlər. Bu olmasa hökumət də məcbur olacaq ki, əlavə karantin tədbirləri həyata keçirsin. Düzdür, bir daha vurğulayıram ki, qapanmanın tərəfdarı deyiləm. Bu, ümumilikdə dövlət iqtisadiyyatına və işlərimizə mənfi təsir edir. Hazırda Qarabağda böyük quruculuq işləri gedir, müdafiə sahəsini gücləndiririk, yeni silahlar alırıq və s. İş olmayanda, istehsal olmayanda, əlavə dəyər yaratmayanda, əlbəttə, gəlirlərimiz də azalır. Bu mənada heç bir hökumət qapanmaya getmək istəməz. Bu, gəlirlərin, insanların həyat şəraitinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarır. Ona görə də qapanmanın deyil, sərt tədbirlərin tərəfdarıyam. Harada oluruqsa-olaq, maska taxmağın, məsafə saxlamağın, gigiyenik qaydalara əməl edilməsinin tərəfdarıyam. Biz gördük axı, qapanmalar olanda da müəyyən problemlər baş verdi. Bu baxımdan qapanma deyil, sərt tədbirlər tətbiq etməliyik.
- Statistikaya əsasən, bu gün Azərbaycan vaksinasiya prosesinə görə, bir çox ölkələrdən öndədir. Bununla yanaşı, ölkədə virusa yoluxanların da sayı artır. Sizcə, bu tərs-mütənasibliyin səbəbi nədən qaynaqlanır?
- Statistikaya görə, ölkədə 6 milyona yaxın insan peyvənd olunub. Əgər peyvəndləmə müsbət təsirini göstərirsə, niyə yenidən yoluxma sayı artır? Yəni, burada doğrudan da tərs-mütənasiblik var. Görünür, peyvəndin ciddi təsiri yoxdur. Ya da 2-3 ay təsiri olur, sonra isə itir və yenidən problemlər yaranır. Belə yüksək səviyyədə peyvəndləmə aparılan dövlətdə yoluxma sayı çox olmamalı idi. Bu mənada gündəlik yoluxmanın 3000-3500 nəfər olması müəyyən suallar yaradır. Hesab edirəm ki, peyvəndin keyfiyyət məsələsinə baxmaq lazımdır. Aydınlaşdırılmalıdır ki, peyvənd öz təsirini hansı səbəbdən zəif göstərir? Ola bilər ya statistika düz deyil, yalandır, ya da qeyd etdiyim kimi, peyvəndin keyfiyyətində müəyyən problemlər var.
- Bəs, virusun yenidən alovlanmasında saxta COVID pasportu alanların rolu nə qədər ola bilər?
- Bu yolla pasport əldə edənlərin sayının çox olduğunu ehtimal etmirəm. Onların sayı lap olsun 500 nəfər. Burada söhbət 6 milyona yaxın adamdan gedir. Statistikaya görə, onların hamısı peyvənd olunub. Bəs o zaman yoluxma sayı niyə artır? Əsas məsələ budur və bunu araşdırmaq lazımdır. Bu peyvəndləmə statistikası ilə artım yox, azalma olmalıdır. Bizdə isə əksinə olaraq yoluxanların sayı artır.
- Yəqin, siz də məlumatlısınız ki, artıq iki ilə yaxındır insanların əksəriyyəti pandemiya ilə bağlı xaricə səyahət etməkdən çəkinir. Bu səbəbdən də ölkə daxilində istirahət etməyə çalışırlar. Qiymətlər hamı üçün əlçatan deyil. Bununla bağlı sizin müşahidələriniz nədən ibarətdir? Turizm bölgələrində qiymətlər sizi qane edirmi?
- Turizm bölgələrimizdə qiymətlər dəhşətdir. Gedirsən rayonda adicə bir otelə, günlük qiymət 150-200 manatdır. Əslində, son illər bizdə müəyyən şərait yarandığından, turizm imkişaf etdiyindən, insanlarımız ölkə daxilində istirahət etməyə çalışırlar. Eyni zamanda, pandemiya ilə əlaqədar çox adam xaricə getmək istəmir. Ona görə də qiymət məsələsi araşdırılmalıdır, müəyyən monitorinqlər aparılmalıdır. Şişirdilmiş qiymətlər olmamalıdır. Hazırda istirahət mərkəzlərində kim hansı qiyməti istəyir, onu diktə edir. Aidiyyəti qurumlar bu işlə məşğul olmalıdırlar. Kim nə qiymət istədi onu qoymamalıdır. Əhali məcburdur. Neyləsin axı? Çıxır gedir istirahətə, 1 həftə, yaxud 10 gün dincəlmək istəyir, orada da qiymətlər yüksək olduğu üçün əziyyət çəkir. Azərbaycanda bu problem var. Baxmayaraq ki, hər rayonda kifayət qədər həm iaşə obyektləri açılıb, həm də digər məsələlər öz həllini tapıb. Yenə də qiymətlər yüksək olaraq qalır. Bu sahədə çalışanlar insanların kənara çıxa bilməməsindən sui-istifadə edərək daxildə qiymətləri bahalaşdırırlar. Təklif olunan qiymətlə xidmət üst-üstə düşmür. Məsələn, qidanın keyfiyyəti ilə bağlı problemlər var. Bizdə Antiinhisar Xidməti var. Düzdür, baxıram ki, işləyirlər, müəyyən cərimələr, sanksiyalar tətbiq olunur. Görünür ki, insanlar bundan dərs götürmürlər. Qiymət məsələsi çox ciddi məsələdir, bununla məşğul olmaq, müəyyən monitorinqlər aparmaqla tənzimləmə prosesi həyata keçirmək lazımdır.
- Azərbaycanda aviabiletlərin baha olması da dəfələrlə müzakirə olunan məsələlərdəndir. Bununla bağlı demək olar ki, hər gün tənqidi fikirlər səsləndirilir. Sizcə, aviabiletlərin ucuzlaşmasına hansı səbəblər mane olur?
- Məlum məsələdir ki, aviasiya sahəsi Azərbaycanda monopoliyadadır. Əgər Azərbaycanda 10 dənə aviasiya şirkəti fəaliyyət göstərsəydi, aviabiletlərin qiyməti də baha olmazdı. Bu sahədəki mövcud qiymətlər bəlkə də dünyada ən bahalı qiymət sayıla bilər. Azərbaycana aviaşirkətləri buraxmaq lazımdır. Bizdə infrastruktur baxımından heç bir problem yoxdur, aeroport var, təzə aeroport tikilib. Hökumət bu məsələ ilə ciddi şəkildə məşğul olmalıdır. Yəni o sahədəki monopoliya, o sahədəki qiymət məsələsində problem var, ən yaxşı yol özəlləşdirilmədir. Paralel şirkətlər yaradılmalıdır ki, monopoliya, inhisarçılıq olmasın.
Geri qayıt