"Sən rəsulzadəçisən, sən nərimanovçusan, sən elçibəyçisən, sən əliyevçisən..."
15-03-2021, 08:31
Vətən Müharibəsində hərbi qalibiyyətimiz regionun geosiyasi mənzərəsini dəyişsə də, ikili yanaşmalar davam edir. Ərazilərini işğaldan azad edən dövlət hərbi zəfərdən sonra diplomatik qələbəni təmin etməyə məcburdur. Bu, cəmiyyətdən güc birliyi tələb edir. Belə bir vaxtda partiyaların sərgilədiyi mövqe maraqla izlənir və çoxlu suallar yaranır. Partiyalar nə etməlidir, siyasi cameə, bütövlükdə cəmiyyət hazırkı prosesdə nəyə diqqət etməlidir?
Bu və digər məsələlərlə bağlı “Həftə içi”nə müsahibə verən Liberal Partiyasının sədri Əvəz Temirxan maraqlı nüanslara diqqət çəkib.
- Əvəz bəy, Vətən Müharibəsi başlayan ərəfədə Liberal Partiyası prosesi necə dəyərləndirdi?
- O zaman proseslər çox sürətlə inkişaf edirdi. Prezident Aparatından mənə zəng gələndə sözüm bu oldu ki, belə bir vaxtda iqtidara dəstək vermək bocumuzdur. Demişdim ki, əgər partiyalar adından hansısa bəyanatı imzalamaq lazım gələrsə, Liberal Partiyasının imza hüququ sizdədir. Bildirmişdim ki, biz ordu-millət kimi müharibəyə getməliyik, ortada vahid komandanlığın olması qələbənin yarısıdır. Liberal Partiyası müharibədə özəl mövqe tutdu və öz fəaliyyətini müharibə şəraitinə uyğunlaşdırdı. Xalqın müharibəyə ozamankı münasibəti bizə enerji verdi. Müharibə başlayanda Liberal Partiyası bəyanat verdi və özünü Müdafiə Nazirliyinin bir qolu kimi təqdim etdi.
- Bəs bu müharibə başlayanda Lalə Şövkət harada oldu, nə etdi?
- Hər gün ünsiyyətdə idik. Bütün qələbələrə uşaq kimi sevinirdik. O vaxt devizimiz belə idi: bizim polad kimi bərkiyən, yumruq kimi birləşən vaxtımızdır. Məhz bunun nəticəsidir ki, Ermənistan təcavüzkarları Azərbaycanın dəmir yumruğunu öz başında hiss elədi.
- Görünür, sizin partiya əvvəldən iqtidarlı olub, heç müxalifət olmadınız?
- Yox, biz hökumətdə müxalifət idik. Heydər Əliyev hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl, istər Heydər Əliyevi, istərsə İham Əliyevi hələ SSRİ var ikən müdafiə edirdim. Partiyamızın Prezident aparatı ilə ünsiyyəti var. Şadıq ki, torpaqlarımızın 17 faizi işğaldan azad edildi. Bizim qələbələrimizi xaricdə sevinc göz yaşları ilə qarşılayanlar var idi. Qürur duymalıyıq ki, Türkiyə kimi qardaş dövlətimiz var və bu əməkdaşlığı davam etdirmək lazımdır.
- İqtidarla siyasi müxalifət partiyaları arasında yaranan dialoqu necə dəyərləndirirsiniz?
- Əgər biz 40 pilləkən qalxmalıyıqsa, bu, atılan ilk müsbət addımdır. İqtidarla müxalifət bir-birinə münasibətdə əksiliklərin mübarizəsi və vəhdəti fəlsəfəsindən yanaşmalıdır. İqtidar da, müxalifət də bir-biri ilə 44 günlük müharibənin leksikonu ilə danışmalıdır. Bir-birinə qarşı aşağılayıcı, haqsız tənqidə keçmək olmaz. Olan sözü demək lazımdır. Bu, iqtidara da aiddir, müxalifətə də. Bu mənada Liberal Partiya çalışır ki, bu barış naminə əlindən gələni eləsin.
- Əvəz bəy, dediniz ki, görülən işlərin 40-cı pilləkəninin ilk pilləsindəsiniz. Hansı problemlərin həlli baş tutarsa, bu dialoq daha monolit, daha yaxşı olar?
- Birinci, Konstitusiyada dəyişiklik etmək lazımdır. Proporsional seçki sistemini bərpa edib, seçkilər keçirmək lazımdır. Milli barış naminə barış parlamenti formalaşdırmaq lazımdır. Liberal Partiyası indi onlayn qaydada olsa da, beyin hücumu keçirir. Barış məsələsində Liberal Partiyanın heç kimin ağlına gəlməyən təklifləri var. Bütün umu-küsüləri kənara qoymalıyıq. Sən rəsulzadəçisən, sən nərimanovçusan, sən elçibəyçisən, sən əliyevçisən, sən mütəllibovçusan, vəzirovçusan sözü olmamalıdır. Biz hamımız azərbaycançı olmalıyıq.
Siyasi partiyalar dövlət tərəfindən maliyələşməlidir. Hansı partiyalar müəyyən kriminal qruplar və yaxud xaricdən maliyələşərlərsə, biz o partiyaların fəaliyyətinin qadağan olunması və məhdudlaşmasının tərəfdarı olarıq. Mənə belə gəlir ki, bu saat Azərbaycana qarşı hibrit müharibəsi gedir. Partiyaların maliyyələşməməsi bəzi partiyaları məcbur edir ki, dolayısı yollarla xarici ölkələrdən qrant alsın. Bu, Azərbaycan dövlətçiliyi, milli təhlükəsizliyi üçün ən böyük təhlükədir. İqtidar barış addımını atmalıdır. Məsələn, Prezidentin köməkçisi Ədalət Vəliyevin timsalında partiyalara müraciəti, görüşlər keçirməyi müsbət qarşılayıram. Bu, əməkdaşlıq üçün uzadılmış bir əldir. Bu barış əlini itələməyi, saya salmamağı, başqa bəhanələrlə görüşdən imtina eləməyi doğru saymıram. İqtidar heç nəyə baxmayaraq partiyalarla ünsiyyəti, məsləhətləşmələri davam etdirməlidir. Partiya ehtiyatda olan iqtidar deməkdir və dövlət suverenliyinin tərkib hissəsidir.
- İqtidarın siyasi partiyalarla dialoqu bu cameədə nəyi dəyişdi?
- Dəyişən odur ki, 50 partiya iqtidara dəstək oldu, qeyd-şərtsiz. Partiyalar müharibə dövründə iqtidara qeyd-şərtsiz dəstək verdiyinə görə bir sıra dövlətlər Azərbaycana qarşı tutduqları haqsız mövqedən geri çəkildilər. Ona görə də iqtidarla münasibətdə, bir-birimizi tənqid edəndə aşağılayıcı sözlərdən istifadə etməməliyik.
Dediyim kimi, proporsional seçki keçirilib, deputatların sayı artırılmalıdır. Deputatların səlahiyyət müddəti 4 ilə endirilməlidir, 2 ildən bir deputatların yarısı yenidən seçilməlidir. Barış parlamentində proporsional qaydada seçkiyə iqtidarla-müxalifət bir siyahıda gedə bilər. Mən M.Ə.Rəsulzadənin oğlu Rəis Rəsulzadəni Barış Parlamentinin sədri görmək istəyirəm. Orada hamının nümayəndəsi olmalıdır. Biz 2021-2025-ci ili barış ili elan eləməliyik.
- Əvəz bəy, hərbi əməliyyatlardan sonra üçtərəfli bəyannamə qəbul olundu. Bilirik ki, bu bəyannamədən narazı olanlar var və hesab olunur ki, son torpağımız azad olunana qədər atəşkəs olmamalıydı. Erməni silahlıları qalır, sərhədlərimiz sülhmərmlıların baxışı altındadır. Minalanmış ərazilərin xəritələri verilmir. Belə bir şəraitdə Azərbaycan hansı hüquqi haqqından istifadə etməlidir?
- Həmin vaxt biz də bəyanat verdik ki, Rusiya sühməramlı qüvvələrinin Azərbaycan silahlı qüvvələri ilə Ermənistan silahlı qüvvələri arasında yerləşdirilməsi Azərbaycan üçün böyük təhükə yarada bilər və yaradır da. Biz bundan çox narahatıq. Buna görə də bir-birimizi xəyanətdə ittiham etmək yox, hərbi qələbəni yüz faizlik diplomatik qələbəyə çevirməyi düşünməliyik. Çəkici yenidən bir yerə vurmalıyıq. Təsəvvür edirsiniz, bu gün Şuşa azaddır, Azərbaycan əsgəri Şuşadadır!.. Bu, bütöv Azərbaycan deməkdir. Hazırda orada bir ölkənin də sühməramlısı, 10 ölkənin də sülhməramlısı olsa, Dağlıq Qarabağın hüquqi statusunun Azərbaycanın nəzarətindən çıxmasına təhlükə yarada bilər. Hesab edirəm ki, biz Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərini möhkəmləndirməliyik.
Prezident 26 fevralda mətbuat konfransındakı çıxışında bunu ifadə elədi. Azərbaycan danışıqlarda Laçın dəhlizindəki 5 kilometr əraziyə Azərbaycan əsgərlərinin nəzarət etməsinə nail olmaldır. Orada Azərbaycan gömrüyü durmalıdır. Çalışmaq lazımdır ki, Türkiyənin hərbi müşahidəçiləri ruslarla, azərbaycanlılarla birlikdə orda dursun və gəlib-gedən ermənilərə nəzarət etməlidir. Rusiya görməlidir ki, onun təhlükəsizliyinə Türkiyə və Azərbaycanla əməkdaşlıq daha çox cavab verir, nəinki Ermənistanla. Biz bölgədə Zəngəzur, İrəvan respublikasının statusunu gündəmə gətirməliyik. Onu dünyada tanıtmalıyıq. Onun prezidentinin seçkilərini keçirməliyik. Orda İrəvan xanlığının bayrağı olmalıdır.
- Əvəz bəy, ermənilər yenə də müharibə ritorikası ilə danışır, torpaqları işğal etmək fikirlərindən əl çəkmirlər. Üstəlik, torpaqlarmız dağıdıb, tar-mar edilib. Bu faktların hesabı beynəlxalq məhkəmələrdə nə vaxt soruşulacaq?
- Prezidentin nəzarəti ilə ən yaxşı hüquqşünaslar cəlb olunaraq faktaraşdırıcı komissiya yaradılmalıdır. Ermənistandan təzminat tələb olunmalıdır. Məhkəmədə 1 manat da udsaq, bizim xeyrimizədir.
Bütün xaraba qalmış rayonlarda dağıdılmış bir evi də bərpa etmək lazım deyil, məscidlərdən başqa. Bütün xarabalıqlar olduğu kimi qalmalıdır. O həyətdə ev tikmək olar, amma o xarabalıqdan bir parça saxlanmalıdır ki, yeni nəsil görsün erməni vandallığını. Biz Qarabağ müharibəsini tam bitirməmişik. “Qarabağ Azərbaycandır”, - deyəndə qarşısında 1 nida qoymuşuq. Onun qarşısına daha 2 nida qoyulmalıdır. Biz xarabalıqları saxlamalıyıq. Kür-Araz qovşağı, Qazaxdan tutmuş Beyləqana, Naxçıvana qədər xüsusi iqtisadi zona yaradılmaldır. Orada Azərbaycan kapitalından vergi tutulmamalıdır. 20-25 il ərzində orda Milli Burjuaziya formalaşmalıdır. İnsanlar qayıdış üçün həvəsləndirilməlidir. Yeri gəlmişkən, deyim ki, Füzulidə və Laçında beynəlxalq aeroportun tikintisini alqışlayırıq. Beynəlxalq aeroport həm də hərbi baza deməkdir. Bu, qayıdışı gücləndirə bilər. Bütün bunların kökündə milli barış, barış parlamenti durmalıdır. Hakimiyyətn icra qolu yox, qanunverici qolu nəzarətedici gücü olmalıdır. O, xalqın iradəsini əks etdirməlidir. Dünyanın bütün ölkələrində hər 1 milyon əhaliyə bir koordinatorumuz olmalıdır. Müslüm Maqomayevlər, Lütfü Zadə-lər yetişdirilməlidir. Bir tezis olmalıdır, “didişən namərdir”.
- “Malıdır, məlidir” deyiriksə, bu, problemlərin çoxluğundan xəbər verir. İndiki bu durum nə dərəcədə Azərbaycanın xeyrinədir?
- Hələlik, Qarabağ bizim nəzarətimizdə deyil. Onun üçün də biz didişmələrə son qoymalıyıq. İkincisi, köklü islahatlara getmək lazımdır. Biz özümüzü ordu-millət kimi yetişdirmək üçün qanunverici baza yaratmalıyıq. Hamımız əsgər olmalıyıq. Hər kəs öz hərbi hissəsini bilməlidir, müxalifət nə edəcəyini bilməlidir, dinc əhaliyə hər rübdə bir dəfə hərbi təlim keçirilməlidir. Vətəndaşlarımız özlərini müharibədə necə aparmağı bilməlidir. Hər kəs öz yerində bir Atatürk olmalıdır.
- Bu ərəfələr bizim diasporalarımızın üzərinə nə düşür, nə etməlidir? Rusiya ilə sıx əməkdaşlığımız, əlaqələrimiz olduğu halda, niyə orada lobbiçilik, güclü diasporamız qurulmur?
- Ağaoğlu demiş, biz azərbaycanlılar bir-birinin ayağından çəkir. Dövlət öz vətəndaşlarına dayaq durmaldır. Azərbaycanın Rusiyada böyük potensialı var. Ölkəmizin Rusiyadakı “yumşaq gücü” Ermənistandan çoxdur, amma mütəşəkkül deyil.
- Erməni milyonçuları təkcə bir “yan” sonluğu ilə bütün pullarını erməni faşizminə xərçləyir. Bizimkilər bunu niyə etmir? Hər şeyi dövlətin üzərunə yükləmək nə dərəcədə doğrudur?
- Bir hüquqşünas kimi, dövlət sözünə fərqli baxıram. Dövlət xalqın özüdür. Dövlət siyasi cəhətdən təşkilatlanmış xalqa deyilir. Hacı Zeynalabdin Tağıyev adına orden, medal olmalıdır. Prezidentin, xalqın, parlamentin nəzarətində olan Azərbaycan fondu yaradılmalıdır. Az-çox lobbiçilərimiz var. Onun da bünövrəsi qoyulur. Azərbaycanlılar Rusiyada kütləvi şəkildə çox xoşagəlməz halda yaşayır. 90 faiz gənc evsiz, işsizdir, bəzən cinayət törətməyə məcbur olurlar.
- Niyə ordakı pullu həmyerlilərimiz, diasporalar o gəncləri toplamır, onlara dəstək durmur?
- Bunu səfirlik eləməlidir. Bizim Rusiyadakı səfir hesab edirəm ki, ictimai təsir baxımından yüksək səviyyədədir. Səfirimiz Rusiya xalqının sevdiyi şəxsdir. O, diplomat deyil. Biz ona nə etməli olduğu barədə tezislər verməliyik...
Geri qayıt