ABŞ prezidenti olmaq istəyirlər, amma...
12-09-2024, 06:55
Sentyabrın 10-da axşam ABŞ-da builki prezident seçkisi kampaniyasının ikinci debatı baş tutub. Bu dəfə keçmiş Prezident, Respublikaçılar Partiyasının namizədi Donald Tramp hazırkı vitse-prezident və Demokratlar Partiyasından namizəd olaraq Co Baydeni əvəz edən Kamala Harrislə üz-üzə gəlib. Debat rəqiblərin reytinqləri arasında minimal fərqə görə xüsusi maraq kəsb etdi: son sorğularda fərq cəmi 1-2 faiz idi. (lenta.ru) Tramp-Harris debatı Pensilvaniya ştatının Filadelfiya şəhərində baş tutub. Pensilvaniya elə bir ştatdır ki, burada qələbə namizədlərin hər biri üçün vacibdir. Maraqlıdır ki, Pensilvaniya qubernatoru, demokrat Coşua Şapiro Kamala Harrisin komandasında mümkün vitse-prezidentliyə namizədlərdən biri hesab olunurdu ki, bu da daha çox ştat sakinini Demokratlar Partiyasının tərəfinə çəkə bilər. Bununla belə, Pensilvaniya seçkilərinin nəticəsi indi daha gözlənilməz görünür.
Debatı Trampın əvvəllər “ən çirkli”, “ən pis” və “saxta” adlandırdığı ABC kanalı təşkil edib. Lakin buna baxmayaraq, əvvəlcədən namizədlər kanalın debatında iştirak etməyə razılıq veriblər. Debatda Donald Tramp və Co Bayden arasında iyunun 27-də baş tutmuş debatdakı kimi, eyni qaydalarla keçirilib. Studiyada heç bir açılış bəyanatı və tamaşaçı yox idi. İştirakçılara hazırlanmış mətnləri özləri ilə aparmaq və komandalarının üzvləri ilə ünsiyyət qurmaq qadağan edilib. Yanlarında ancaq qələm, bloknot və bir şüşə su vardı.
Namizədin mikrofonu yalnız çıxışı zamanı işə salınıb. Kamala Harrisin komandası fasilələrin Trampı ona qarşı istifadə oluna biləcək “qeyri-müəyyən ifadələr” etməyə təşviq edə biləcəyinə ümid edərək bu qaydanı ləğv etməyə çalışıb. Bununla belə, Harris faktiki debat məkanının planını təqlid edən xüsusi yaradılmış studiyada Trampın dublyoru ilə debatı məşq etməli olub.
Rəqiblər debat başlamazdan əvvəl əl sıxsalar da, çıxışlarının çoxunu qarşılıqlı ittihamlarla keçiriblər. Kamala Harris rəqibini “vətəndaş müharibəsindən bəri demokratiyaya ən ciddi hücumda” və “orta təbəqənin ehtiyaclarına biganə” qalmaqda ittiham edib.
“Siz onun ehtiyaclarınız, arzularınız haqqında danışdığını eşitməyəcəksiniz. Əgər onun iqtisadi planına baxsanız, hər şey ən varlı insanlar üçün vergi güzəştləri ilə bağlıdır”, – Harris deyib. Hazırkı vitse-prezident həmçinin amerikalıları Trampın bütün ölkədə aborta qadağa qoyacağı ilə qorxutmağa çalışıb və rəqibini Çinə çiplərin tədarükünə kömək etməkdə ittiham edib. Harrisin sözlərinə görə, o, ABŞ-ı Çinə satıb. Demokratların namizədi keçmiş Prezidentə qarşı cinayət işlərinə xüsusi diqqət yetirib.
Ayrı-ayrılıqda vitse-prezident Trampa hörmət edilmədiyini vurğulamağa çalışıb. Onun sözlərinə görə, dünya liderlərinin Ağ Evin əvvəlki sakinini ələ saldığını görüb və ABŞ hərbi rəhbərliyinin nümayəndələri şəxsən ona deyiblər ki, hərbçilər Trampı “rüsvayçılıq” hesab edirlər.
Ümumiyyətlə, Harris Co Bayden administrasiyasının üzləşdiyi müasir ABŞ problemlərinə görə məsuliyyəti Trampın üzərinə atmağa çalışıb: miqrasiya böhranı, ticarət müharibələri və xarici siyasət inkişafı. Harris hesab edir ki, hazırkı Prezident və komandası yalnız sələflərindən qalan “xarabalığı qururlar”. Tramp ona debatı tərk etməyi, paytaxta getməyi və Prezident Baydenlə sərhədi bağlamaq üçün qanunun qəbulu üzərində işləməyi xahiş edərək cavab verib.
Artıq debatın əvvəlində Tramp Bayden administrasiyası və vitse-prezident Harrisin şəxsən "ABŞ-ı ağılsız siyasətlərlə məhv etdiyini" vurğulayıb: “Çünki onlar öz ölkələrinə nifrət edirlər”. Tramp həmçinin Harrisi özünə qarşı hücuma görə günahlandırıb. Respublikaçıların namizədinin fikrincə, ona qarşı davamlı ittihamlar olmasaydı, hücum baş verməzdi.
“Hər kəs Harrisin marksist olduğunu bilir. O ABŞ Prezidenti olarsa, ölkəmizin uğur şansı olmayacaq. Venesuelaya çevriləcəyik!”, Tramp vurğulayıb.
Tramp rəqibini iqtisadiyyat sahəsində “boş gəmi” adlandıraraq, onun aktual problemlərin həlli üçün yeni heç nə təklif etmədiyini və sadəcə Baydenin strategiyasını davam etdirəcəyini açıqlayıb. Sabiq Prezident ekspert rəyinə istinad edərək öz iqtisadi planını "parlaq" adlandırıb. İqtisadi problemlərlə bağlı siyasətçi Latın Amerikasından ABŞ vətəndaşlarının işlərini əlindən alan miqrantları xatırladıb: “Şəhərləri ələ keçirirlər. Binaları ələ keçirirlər. Onlar qəddar davranırlar. Və onlar üçün sərhədləri açan Harris və Bayden olub”.
Bundan əlavə, Tramp demokratları abort məsələsində “həddindən artıq liberal” olmaqda ittiham edib. Onun sözlərinə görə, onlar ölkədə doğuşdan sonra aborta icazə verən qanunun tətbiqinin tərəfdarıdırlar: “Başqa sözlə, biz uşağı edam edirik”.
ABŞ-ın keçmiş Prezidenti Bayden və Harrisin xarici siyasətini tənqid etməyə xüsusi diqqət yetirib. Tramp ABŞ-ın hazırkı hakimiyyətini İranı cilovlaya bilməməkdə və İranın dəstəklədiyi HƏMAS hərəkatının İsrailə hücumuna, Qəzza zolağında yeni müharibəyə səbəb olan Tehrana qarşı əvvəllər tətbiq edilmiş sanksiyaları ləğv etməkdə ittiham edib.
Eyni zamanda, namizədlər debatda vaxtlarının çoxunu Ukrayna müharibəsinə həsr ediblər. Debat zamanı Tramp Ukraynadakı münaqişənin 24 saat ərzində həllinin mümkünlüyü fikrini bir daha təkrar edərək, həm Vladimir Putinin, həm də Volodimir Zelenskinin ona hörmət etdiyini vurğulayıb. "Biri ilə danışacağam, digəri ilə danışacağam, onları bir araya gətirəcəyəm", deyən respublikaçı namizəd öz planını qısaca təsvir edərək, hərbi əməliyyatlara son qoymağın ABŞ-ın maraqlarına uyğun olduğunu və "lazımsız olaraq əziyyət çəkən milyonlarla insanın həyatını xilas edəcəyini" vurğulayıb.
Tramp deyib ki, Bayden administrasiyasının hərəkətləri Rusiya və digər ölkələri yeni dünya müharibəsi astanasına gətirib: “Bilirsiniz, onun - Putinin başqalarında olmayan bir şeyi var. Onun nüvə silahı var. Ola bilər ki, Putin bundan təhdid kimi istifadə edir. Lakin o ABŞ-ı təhdid etməyib”.
Prezidentliyinə namizəd Ukraynada silahlı münaqişənin hazırlanmasında iştirak etdiyi üçün Harrisi birbaşa ittiham edib: “Bayden administrasiyası Harrisi Zelenski və Putinlə danışıqlara göndərdi. Və üç gündən sonra müharibə başladı. Məncə, Harris Baydendən daha pisdir”.
Bundan əlavə, Trampın sözlərinə görə, Baydenin ailəsi Çindən, Ukraynadan və hətta Moskvanın keçmiş meri Yuri Lujkovun dul arvadı Yelena Baturinadan da vəsait alıb: “Ona görə də ABŞ-ın xarici siyasəti daim Baydenin donorlarının ehtiyaclarına uyğunlaşdırılıb”.
Harris də öz növbəsində Trampın Ukrayna ilə bağlı bəyanatlarını tənqid edərək, onu sadəcə olaraq Vladimir Putinlə dostluğuna görə ukraynalıları tərk etmək istəməkdə ittiham edib: "Mən inanıram ki, Donald Trampın bu müharibənin 24 saat ərzində bitəcəyini deməsinin səbəbi sadəcə olaraq, ondan imtina etməsidir".
Harrisin sözlərinə görə, Ukraynaya dəstək ABŞ-ın strateji maraqlarına uyğundur. Əgər ölkəyə onun rəqibi rəhbərlik etsəydi, “Putin indi Kiyevdə oturardı”. Harris müharibə başlamazdan bir müddət əvvəl Zelenski ilə görüşdüyünü və daha sonra Ukraynaya dəstək üçün danışıqlar aparmaq üçün Polşa və Rumıniyaya getdiyini təsdiqləyib.
Donald Tramp Ukraynadakı münaqişənin daha çox Bayden administrasiyasının Rusiya Prezidenti Vladimir Putini anlamaması və onunla necə danışacağını bilməməsi ilə bağlı fikir bildirib: "Bayden iki il ərzində Putinə bir dəfə də olsun zəng etməyib, heç kimlə danışmayıb". Respublikaçı siyasətçi Putinin Qərblə konstruktiv danışıqlar ümidi ilə 2021-ci ilin sonunda Rusiyanın qərb sərhədlərinə qoşun toplamağa başladığı tezisini təkrarlayıb.
Debat zamanı Tramp 9 dəfə Rusiyanın, 8 dəfə Putinin, 6 dəfə isə Ukraynanın adını çəkib. Harris isə bu məsələdə daha təvazökar olub: beş dəfə Ukraynanın, dörd dəfə Putinin və iki dəfə Rusiyanın adını çəkib.
Harrisin tərəfdarları debatdan ruhlanıblar. Onun kampaniya meneceri Cen O'Malley Dillon açıq şəkildə vitse-prezidentin "qalib gəldiyini" bəyan edib. Demokratik kampaniya müşaviri Brayan Fallon da Harrisi “nikbin” kimi xarakterizə edib, “dürüst və güclü” adlandırıb. Trampı isə “pis və zəif” hesab edib.
Pensilvaniya qubernatoru, demokrat Coşua Şapiro da onlarla razılaşıb. O, Trampı “tamamilə cəfəngiyyat danışan qeyri-sabit adam” adlandırıb. Harris isə onun fikrincə, “liderlik nümayiş etdirib”.
Bundan əlavə, amerikalı müğənni Teylor Svift debatdan dərhal sonra demokratları dəstəklədiyini açıqlayıb: "2024-cü il prezident seçkilərində Kamala Harris və Tim Valsa səs verəcəyəm”.
Respublikaçılar Partiyası debat təşkilatçılarını tənqid edib. Məsələn, respublikaçı senator Marko Rubio qeyd edib ki, aparıcılar demokrat namizədə inflyasiya və digər mübahisəli təkliflərlə bağlı təzyiq göstərməyiblər.
Eyni zamanda, Donald Tramp özünü qalib hesab edərək, həm rəqibinə, həm də iki moderatora qarşı mübarizə aparmalı olduğunu vurğulayıb: "Düşünürəm ki, bu, indiyə qədər keçirdiyim ən yaxşı debat idi. Xüsusən də bu, üçə qarşı bir nəfərin döyüşü olduğu üçün”.
Vitse-prezidentliyə namizədlər Respublikaçı J.D.Vens və Demokrat Tim Vals üçün debatlar oktyabrın 1-nə planlaşdırılıb. Onların Nyu-Yorkda baş tutması planlaşdırılıb və CBS kanalında keçiriləcək.
Əvvəllər prezidentliyə namizədlər yeni debatlar üçün razılığa gəlməyiblər. Ona görə də dünənki duelin noyabrın 5-nə təyin edilmiş seçkilər öncəsi sonuncu duel ola bilər. Eyni zamanda, debatdan sonra Demokratlar Partiyası Trampla növbəti debata qatılmağa hazır olduğunu açıqlayıb. “Əyləncəli idi. Gəlin bunu oktyabrda yenidən edək”, - Harris kampaniyasının müşaviri Brayan Fallon bildirib. Tramp həmçinin debatın təkrarlanmasına razı olduğunu deyib, amma “ədalətli platformada” keçirilməsi şərti ilə.
AYNA.az
Geri qayıt