Fransa yolayrıcında: Makron və düşməni uduzdular
9-07-2024, 10:34
Elçin Alıoğlu - TREND
Fransada növbədənkənar parlament seçkilərinin ikinci turu başa çatdı.
Solçulardan ibarət "Yeni Xalq Cəbhəsi" (Nouveau Front Populaire, NFP) koalisiyası 182, Fransa prezidenti Emmanuel Makronun başçılıq etdiyi "Birlikdə Respublika uğrunda!" koalisiyası 168, Marin Le Penin lider və Jordan Bordellanın sədr olduğu sağçı "Milli Vəhdət" (Rassemblement National, RN) Partiyası 143, mühafizəkar Respublikaçılar Partiyası 45 deputat mandatı qazanıb. Fransa parlamentinin aşağı palatası olan və 577 yerdən ibarət Milli Assambleyada qalan mandatları müstəqil namizədlər və kiçik partiyaların mənsubları öz aralarında bölüşdürəcəklər.
İfrat solçular, kommunistlər, sosial-demokratlar və "yaşıllar"dan ibarət "Yeni Xalq Cəbhəsi"nin lideri Jan-Lyuk Melanşon bəyan edib ki, hökumət koalisiyasını formalaşdırmaq üçün heç bir halda Makronun rəhbərlik etdiyi "Birlikdə!" ilə danışıqlara getməyəcək.
Emmanuel Makron da "solçularla koalisiya qurmaq niyyətimiz yoxdur" deyib.
Marin Le Pen və Jorjan Bardellaya gəldikdə, onlar vədlərinə sadiq qalaraq, E.Makronla hər hansı tərəfdaşlığa başlamaq fikrində deyillər.
Növbədənkənar parlament seçkilərinin ilk turunda Marin Le Pen 34 faizlik səslə lider idi.
Əksər analitiklər və siyasi ekspertlər seçkilərin 2-ci turunda sağçı "Milli Vəhdət"in mövqelərini möhkəmləndirəcəyini, daha çox səs qazanacağını deyirdilər.
Bəs yaxşı, nə baş verdi, sağçılar niyə lider yox, 3-cü yeri tutan siyasi qüvvə oldular?
Əsas səbəb Fransa vətəndaşları və siyasi qüvvələri arasında köhnə "Kim olursa-olsun, amma Le Pen olmasın!" şüarına sadiq qalanlarının sayının azalmamasıdır. Mərkəzçilər və solçular sağçıların qarşısında "respublikaçı" səddini qurdular. Özü də bu sədd 2012, 2017 və 2022-ci illərdəki parlament seçkiləri ilə müqayisədə sola xeyli meyilləndi.
Marin Le Penin hakimiyyət yürüşü beləcə, hədəfin yaxınlığında dayandırıldı.
O, seçkilərin ilk turundan əvvəl və sonra "parlamentdə tam çoxluğu əldə edəcəyik" tipli bəyanatlar verdiyindən, sağçıların əldə etdikləri nəticələri fransızlar az qala "Milli Vəhdət"in faciəsi kimi qəbul edirlər.
Halbuki Marin Le Penin partiyası tarixində ən böyük uğura nail olub.
2017-2022-ci illərdə Fransa parlamentində 6, 2022-ci ildə 88 sağçı deputat vardısa, indi Le Penin partiyası 150 deputat mandatı ilə Milli Assambleyada yer ala bilər.
Beləliklə, ifrat sağçılar parlamenti idarə etmək rıçaqlarına yiyələnməsələr də, solçuların NFP koalisiyası da bu imkanlara malik deyil.
Solçular nəticələrdən çox razıdırlar: niyə də yox, onlar "Milli Vəhdət"i qələbədən məhrum etməyə nail oldular.
"Bərabərlik" solçularla sağçılar üçün, əslində, yeni mübarizənin ilk mərhələsidir.
Marin Le Penin "Milli Vəhdət"i yekcinsdirsə, "Yeni Milli Cəbhə"də "qırmızı"lardan tutmuş, "yaşıllar"adək fərqli siyasi qüvvələr təmsil olunublar.
Solçuların uğur sirri də elə budur.
Orta statistik fransalı "Məğlub edilməmiş Fransa"nın lideri Jan-Lyuk Melaşonun qatı trotskiçi olduğunu bilsə də, onun başçılıq etdiyi "Yeni Xalq Cəbhəsi"ndə sosial-demokratların, "yaşıllar"ın və b. olduğunu gördüyü üçün solçulara üstünlük verib.
Fransanın daxili siyasətindəki qüvvələr nisbəti və konfiqurasiyalar parlament seçkilərinin nəticələrinə uyğun olaraq yenidən formalaşacaq. Seçicilərdən heç nə asılı olmayacaq: qaliblərlə məğlublar vəzifə və fraksiyalarda yerlər uğrunda siyasi alverlə sövdələşmələrə başlayacaqlar.
Parlamentin aşağı palatası olan Milli Assambleyada qrupların heyətinin müəyyənləşdirilməsi, sədr və müavinlərin seçilməsi, komissiyaların fraksiyalar arasında bölüşdürülməsi proseslərinə start veriləcək, amansız mübarizə olacaq.
Eyni zamanda, hökumətin tərkibi uğrunda qarşıdurmalar və müzakirələr yaşanacaq.
Baş nazirin kim olacağı əsas məsələdir. Solçular bu postu tutmağa hazır olduqlarını desələr də, tərəflərin heç birində kəskin etirazlara və qıcığa səbəb olmayacaq neytral fiqur axtarışlarının aparılacağı şübhəsizdir.
Bu fiqur Makronun düşərgəsindən çıxa bilər.
Milli Assambleyada gərgin günlər olacaq. Marin Le Penin "Milli Vəhdət"i seçkiqabağı çıxışlarında vəd etdiyi qanunları qəbul edə bilməycək, çünki buna solçu "Yeni Xalq Cəbhəsi" imkan verməyəcək.
Solçular da vəd etdikləri qanun layihələrini reallaşdıra bilməyəcəklər: Le Penin partiyası buna hər vəchlə mane olacaq.
E.Makronun başçılıq etdiyi mərkəzçilərə isə hər iki tərəfdən - soldan və sağdan - zərbələr səngiməyəcək.
Beləcə, Fransa parlamentində yerli siyasi analitiklərin proqnozlaşdırdıqları "bataqlıq durumu" yaranacaq.
Fransada keçirilən növbədənkənar parlament seçkilərinin nəticələri ilə bağlı illüziyalar da yersizdir.
E.Makronun gözlənilən məğlubiyyətindən sonra istefa verməsi ehtimalı azdır. Belə bir addım atmaq üçün siyasi cəsarət və şərəf lazımdır - bu keyfiyyətlərin Makronda olub-olmaması ritorik bir sualdır. Buna görə də onun zərərli təsiri xarici siyasətdə yox olmayacaq.
Fransadakı erməni icmasının sağçılarla solçulara təzyiq göstərərək, onları təmsil edən deputatların əksəriyyətini pulla ələ almağa çalışacağı da şübhə doğurmur.
Bu, Bakı ilə Paris arasındakı münasibətlərin yenidən qurulmasının mümkün olmadığı anlamına gəlmir, əgər Parisin xarici siyasətində rasional meyillər yaranarsa. Axı, mövcud vəziyyətin təşəbbüskarı Bakı deyil.
Seçkilərin nəticələrinin diqqət çəkən digər məqamı Emmanuel Makronun planının uğursuzluğa düçar olmasıdır.
Belə ki, Avropa Parlamentinə keçirilmiş seçkilərdə "Milli Vəhdət"in uğurunu görən Fransa prezidenti Emmanuel Makron parlamenti buraxmış, növbədənkənar seçkilər elan etmişdi.
Məqsəd 2027-ci ildə keçiriləcək prezident seçkilərində Marin Le Penin qələbəsinə imkan verməmək üçün "Milli Vəhdət"in parlament seçkilərində qələbəsinə mane olmamaq, sonra hakimiyyətin daxili və xarici siyasətindəki tam uğursuz qərarlarına, həmin qərarların yaratdığı ağır fəsadlara yaxın 3 il ərzində sağçıları da şərik etmək, bu minvalla seçicilərin nəzərində onları gözdən salmaqdır.
Çünki sağçıların növbədənkənar parlament seçkilərində qalib gələcəyi təqdirdə hökuməti onlar formalaşdıracaq, Fransa "mərkəzçi prezident, sağçı baş nazir" konfiqurasiyası ilə barışmalı olacaq, sağçılar isə bütün hallarda orta statistik vətəndaşın razılıqla qarşılamayacağı qərarlar verməli olacaqdılar.
Fəqət, E.Makronun ssenarisi baş tutmadı, növbədənkənar parlament seçkilərinin ikinci turunda lider solçular oldular və hökumətin formalaşması üçün koalisiya qaçılmaz perspektivə çevrildi.
Beləliklə, sağçılar hakimiyyətin yaxın üç ildəki uğursuzluqlarına və qeyri-populyar qərarlarına görə məsuliyyət daşımayacaqlar, 2027-ci ildəki prezident seçkilərində Marin Le Penin də "mənfi yüklü baqaj"ı böyük olmayacaq.
Parlamentdə 65 mandat alan sosialistlərlə 36 mandata yiyələnmiş "yaşıllar"a gəldikdə, onlar da E.Makronun başçılıq etdiyi "Birlikdə!" koalisiyası ilə əməkdaşlıq etmək niyyətindən uzaq olduqlarını bildiriblər.
Nəticədə, Fransanın yeni hökumətinin tərkibi və ümumiyyətlə, formalaşması çox çətin prosesə çevriləcək. Almaniya, İtaliya, İspaniya və ya Hollandiya kimi Avropa ölkələrindən fərqli olaraq, Fransada hakimiyyət koalisiyasının yaradılması təcrübəsi çox olmadığından iqtidarla bağlı paylaşma müzakirələri və danışıqlar uzun çəkə bilər.
Ehtimallar özünü doğruldarsa, 2027-ci il Marin Le Penin ili olacaq. Yaxın üç ildə onun tərəfdarlarını artırmaq və əsas məqsədinə çatmaq, yəni prezident olmaq üçün şansları az deyil.
Geri qayıt