“Baydenin partiyası risk etməsə, uduzacaq”
8-07-2024, 06:13
İyunun 28-nə keçən gecə Co Bayden üçün “fəlakətli” seçki debatlarından sonra ABŞ Demokratik Partiyasında parçalanma başlayıb. İndi onun namizədliyinin irəli sürülməsinə nəinki ayrı-ayrı partiya üzvləri, hətta iri sponsorlar, tanınmış fəallar və mətbuat da etiraz edir. Amma görünür, dövlət başçısının komandası seçki kampaniyasını davam etdirmək qərarına gəlib. Bu, açıq-aydın, ağır məğlubiyyətlə başa çata bilər. Bununla belə, Baydenin tərəfdarlarının, görünür, Baydenə aydın alternativi yoxdur və onun özü, ən azı rəsmi olaraq, seçki yarışını tərk etmək niyyətində deyil. “Lenta.ru” Amerikada yaşayan politoloq və Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının (RİAC) eksperti Aleksey Naumovla demokratların niyə dərin siyasi böhrana düşdüyü və onlara vəziyyəti xilas etməyə nəyin kömək edə biləcəyi barədə danışıb. AYNA müsahibəni istinadla təqdim edir:
- Co Baydenin Donald Trampla debatda aşkar məğlubiyyətindən sonra Amerika mətbuatı demokratların sıralarında parçalanma haqqında danışmağa başladı. Onların rəhbərliyi həqiqətənmi təcili olaraq öz liderini əvəz edəcək şəxs hazırlayırlar?
- Göründüyü kimi, demokratların təxminən yarısı, əgər partiya elitasından danışırıqsa, Baydenin yenidən ABŞ Prezidenti olmaq perspektivinə həqiqətən şübhə edir. Başqa bir məsələ də odur ki, bu narahatlıqları açıq şəkildə dilə gətirmək onlar üçün sərfəli deyil. Əvvəla, bu, xarici birliyi qorumağa ehtiyacı olan partiyanın özü üçün zərərlidir. Çünki yerli seçki kampaniyası davam edir. Əgər fəallar nə deyəcəklərini, kimin adına danışacaqlarını və xalqa hansı mesajı verəcəyini bilmirlərsə, bu, partiyanın vəziyyətini daha da pisləşdirəcək. Bəli, bunun mühüm hissəsi hazırkı Prezidentin namizədliyinin geri götürülməsi ilə bağlı bəzi addımlar atmasını tələb edir. Ancaq yalnız bir qrup azlıq bu narahatlığı yüksək səslə dilə gətirir. Yalnız bir və ya iki demokrat konqresmen Baydenin dəyişdirilməsi mövzusunu açıq şəkildə qaldırdı. Onu da başa düşürük ki, hətta Co Baydenin özü də getməyə qərar verərsə, son ana qədər bu ehtimalı inkar edəcək. “Yox, yox, nə danışırsan? Mən yüz faiz qalıram”, deyəcək. Bu, partiyada çaşqınlıq və tərəddüdün qarşısını almaq üçün belə bir gediş halında güc və təsirin təcili ötürülməsi üçün lazım olacaq. Amma hələlik bu ehtimalı əhəmiyyətsiz hesab edirəm.
- Bununla belə, böyük donorlar, siyasi analitiklər və mətbuat artıq Prezidenti yarışdan geri çəkilməyə çağırır. Bu elitanın qərarına təsir etməyəcəkmi?
- Donorları, mətbuatı və əslində partiya fəallarını ayırd etmək lazımdır. Baxın, biz Amerikada hər şeyi xalqın həll etdiyini düşünməyə öyrəşmişik. Əgər mətbuat bunun əleyhinədirsə, xalq da əleyhinədirsə, bu, partiyaya çox təsir edir. Bunun öz məntiqi var. Partiya təşkilatı bəzən seçicinin iradəsinin əksinə gedə bilər.
Co Baydenin getməsi, xüsusən də onun yerinə vitse-prezident Kamala Harris deyil, başqa namizəd gəlsə, onunla eyni çevrədə çalışan minlərlə demokrat siyasətçinin nüfuzunun itirilməsinə səbəb olacaq. Biz nədən danışırıq? Səhhətinə görə o, ictimai fəaliyyətini ciddi şəkildə azaldıb və Ronald Reyqandan sonra ABŞ prezidentlərindən daha az müsahibə verir. Teledebatdan əvvəl o, heç bir müsahibə vermədi. Bu, ilin əsas hadisəsidir, siyasətlə əlaqəsi olmayan insanların əksəriyyəti Prezidenti dinlədilər. Bu, həqiqətən də partiya daxilində böyük böhrandır. Uğursuz müzakirədən sonra demokratların əhəmiyyətli bir hissəsi dedi: "Beləliklə, Co Bayden həmişə belə pis idi".
- Yəni Demokrat Partiyası indi ruh axtarışı dövrünü yaşayır?
- Hər halda, gələn həftə vəziyyət aydınlaşmalıdır və biz demokratların strategiyasını daha aydın başa düşəcəyik, bu yarışın trayektoriyasını görəcəyik. Mən hələ də Co Baydenin namizədliyinin üzərində dayanılacağını proqnozlaşdırıram.
- Niyə Demokrat Partiyası Baydenin debatdakı məğlubiyyətlərini qabaqcadan görə bilmədi və varis axtarmağa erkən başlaya bilmədi? Axı onun səhhətinin pis olması komandası üçün heç bir sirr deyildi...
- Çünki belə bir varis sadəcə olaraq yoxdur. Demokratlarda sadəcə olaraq “Bayden plus” ola biləcək siyasətçi yoxdur. Yəni o, yaxşı tanınıb, mötədil siyasi mövqelərə malikdir və həm radikal proqressiv düşərgənin tərəfdarları, həm də mərkəzçilər tərəfindən seviləcək.
Bəli, əvvəlcə Baydenin namizədliyi ümumiyyətlə Baydenlə bağlı deyildi. Söhbət “Trampı kənarda saxlamaqdan” gedirdi. Amma indi fərqli mənzərə var. Prezident seçkiyə yaxşı vəziyyətdə getmir və onun dəyişdirilməsi ilə bağlı söhbətlər də böhranın nəticəsidir. Bundan əlavə, müəyyən bir məyusluq elementi var. Bayden komandası debatın müxtəlif nəticələrinə hazırlaşa bilərdi, lakin heç kim belə uğursuzluğu təsəvvür etmirdi. Hətta Donald Tramp debatdan əvvəl etiraf etmişdi ki, adətən rəqibini dəyərsiz və pafoslu adlandırsa da, həmkarı bacarıqlı debatçıdır.
Bayden əslində debatda çox aşağı səviyyəyə malik idi. O, sadəcə yaxşı çıxış etməli idi. Heç kəs onun bu qədər zəif olacağını düşünmürdü. Ona görə də nə böhranlı fəaliyyət planı hazırlandı, nə də ehtiyat namizəd. Bayden bu gün Demokratlar Partiyasında ən pislərin ən yaxşısıdır.
- Alternativ namizədlər məsələsində Amerika mediası bir çox ad çəkir. Söhbət ilk növbədə vitse-prezident Kamala Harris və keçmiş birinci xanım Mişel Obamadan gedir. Onlardan hansının bu gün seçki yarışında Baydenin yerini tutmaq şansı daha çoxdur?
- Mişel Obamanın çox maraqlı hekayəsi var. Keçmiş birinci xanım, təbii ki, bir insan kimi çox məşhurdur. Lakin o, heç vaxt tam hüquqlu siyasətçi olmayıb. O, Fələstin-İsrail müharibəsi, Ukrayna müharibəsi və ya tibbi sığorta məsələləri barədə danışmağa heç vaxt ehtiyac duymayıb. Mişel birinci xanım olanda bu humanitar layihələrə cavabdeh idi və bu, təbii ki, onun populyarlığını artırdı. Barak Obama siyasətçi idi, lakin Mişel Obama heç vaxt siyasətçi olmayıb. Onun yüksək reytinqinin sirri də məhz budur. Başqa sözlə, bu, sadəcə olaraq, heç bir siyasi münaqişə olmadan Obama dövründə ən yaxşı olan hər şeyi təcəssüm etdirən bir qadındır. Bəli, o, indi seçkilərdə Trampı qabaqlayan yeganə demokratdı. Aamma düşünürəm ki, onu ciddi qəbul etmək lazım deyil. Əksinə, Mişel başqa namizədi dəstəkləyə bilər və onun buradakı sözü önəmli olacaq. Onun özü çətin ki, namizəd olsun.
Kamala Harrisə gəlincə, o da yaxşı seçim deyil. Fakt budur ki, birincisi, Kamalanın özü xarizmatik deyil. Onun 2020-ci ilin ilkin debatlarında necə uğursuz olduğunu xatırlayırıq. O, inandırıcı deyildi, xarizmatik deyildi, belə demək mümkünsə, özünəməxsus şəxsiyyət əlaməti yoxdur. Əgər o, Trampla mübahisə etməli olsa, uğursuzluq hekayəsi çox güman ki, təkrarlanacaq. Bəli, Kamala Harris bir daha Trampı təhqir edə bilər, lakin təkbaşına seçicilərə ümidverici görünmür. O, Prezident kimi görünmür. Onun empatiyası yoxdur, başqa sözlə desək, soyuqdur, özünə qapalıdır. Demokrat Partiyasının rəhbərliyi isə bunu çox aydın başa düşür.
- Demək istəyirsiniz ki, Harris ictimai siyasətçidən daha çox funksionerdir?
- Bəli, tam olaraq, funksionerdir. Üstəlik, o, həm Afrika, həm də Cənubi Asiya kökənli bir qadındır. Və düşünürəm ki, Amerika elektoratı hələ də buna tam hazır deyil. Aydındır ki, Barak Obamanı xatırlamaq olar, amma yenə də bu kişidir. Bəli, Kamala Harris prokuror işləyib. Bunun qaradərili elektorat arasında çox mənfi mənaları var. O, həmçinin 2022-2023-cü illərdə öz komandası ilə münaqişələr yaşadı; komandanı yenidən toplamalı olacaq, lakin o, həm də təşkilatçı kimi çox pisdir. Prezident üçün isə təkcə xalq üçün siyasətçi deyil, həm də komandanın lideri olmaq çox vacibdir. Və sonuncu mismar - Kəmalə Harrisin böyük siyasi uğurları yoxdur. Biz onunla əlaqəli olan müsbət, güclü bir siyasi hekayəni xatırlaya bilmərik. Bayden ona miqrant böhranı ilə mübarizə kimi çətin məsələlərdə meydan oxudu. Buna görə də, hesab edirəm ki, Harris hələ də Baydenə açıq alternativ olmasına baxmayaraq, demokratlara xüsusi kömək edə bilməyəcək.
- Baydenin potensial varisləri siyahısına bir neçə qubernatorlar daxildir. Onların uğur şansları nə qədərdir?
- Söhbət ilk növbədə Kaliforniya və Miçiqan qubernatorlarından - Gavin Nyusom və Qretçen Vitmerdən gedir. Birincisi tamamilə rədd edilə bilər. Nyusom nə Tramp əleyhinə olan respublikaçıları, nə də əksər demokrat seçiciləri sevindirməyəcək. ABŞ-da onun kimiləri adətən “sahil elitalar” adlandırırlar, əsl Amerikanı tanımayan, sadə vətəndaşların problemlərindən xəbərsizdirlər. Bu zəngin insanlar real həyatdan o qədər qopublar ki... Tramp bu haqda tez-tez danışır.
Vitmerə gəlincə, bəli, onun şansları daha yaxşıdır. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, Miçiqan “yelləncək” ştatdır. Onun reputasiyası demokratlara onu daha da möhkəm dəstəkləməyə kömək edə bilər. Amma hələ də çətin ki, Vitmer tanınma və xarizma baxımından Donald Trampla ciddi rəqabət apara bilsin.
İnsanların seçki kampaniyasına verdiyi pullarla bağlı texniki problemlər də var. Amerikalılar Baydeni dəstəkləmək üçün milyonlarla dollar ianə ediblər. Onların Nyusom və ya Vitmerə görə xərcləmədiklərini vurğulaması vacibdir. Demokratların bu büdcələri qanuni olaraq necə yenidən bölüşdürə biləcəyi çox aydın deyil. Seçkilərə isə cəmi dörd ay qalıb. Yeni namizədi təbliğ etmək, irəli çəkmək, bütün kanallarda göstərmək, broşürlər paylamaq lazımdır. Amma bu işlərin maliyyə məsələsi həll olunmayıb.
Ümumiyyətlə, demokratların yaxşı seçimi yoxdur. Onlar açıq-aşkar böhran içindədirlər və hələ nə edəcəklərini bilmirlər. Partiya rəhbərliyi indi topları mahir kəndirbaz kimi ətrafa tullayır. Ancaq bu topların hər biri, yəni namizədləri nəzərdə tuturam, əlbəttə ki, pisdir. Onların yaxşı seçimləri yoxdur, indi ən pisini seçməyə çalışırlar.
- Bəs respublikaçıların perspektivləri nə qədərdir? Məsələn, bir çox demokratlar Donald Trampın cinayət işlərinin bütün qalaktikası üzrə həbs oluna biləcəyinə ümid edirlər...
- İyulun 11-də, məhkəmə günü, çox güman ki, heç nə olmayacaq. Çünki Donald Trampın sabiq Prezident kimi qismən toxunulmazlığı ilə bağlı Ali Məhkəmənin qərarı var. Donald Trampın yaxın gələcəkdə heç bir həbsxanaya getməyəcəyinə az qala təminat verə bilərəm. Bir tərəfdən, bu, demokratlar üçün Trampın Amerika cəmiyyəti üçün təhlükə olduğunu göstərmək üçün əla fürsətdir. Digər tərəfdən, debatda insanlar Baydenin daha böyük təhlükə olduğunu gördülər.
Bundan əlavə, Tramp dəfələrlə nümayiş etdirib ki, o, demək olar ki, istənilən qalmaqalı öz xeyrinə çevirə bilər. O, istənilən nəticəni, istənilən hökmü demokratların əsas rəqibini siyasi təqib etmək cəhdi kimi təqdim edəcək. Tramp bunu həmişə edib. Ona görə də düşünmürəm ki, cinayət işlərinin onun kampaniyasına o qədər də mənfi təsiri olsun.
- Sizcə, dərin partiya böhranını nəzərə alaraq, demokratlar üçün hansı strategiya faydalı ola bilər?
- Bir fərziyyə ssenarisini nəzərdən keçirək: Baydeni məsələn, Kamala Harris əvəz edir. O, tez demokratik elektoratı səfərbər edir və biz belə bir döyüşə hazır, işləməyə hazır bir partiya görürük. Baydenin istefası əksər problemləri həll etməyəcək, lakin elitanı ciddi şəkildə birləşdirəcək və bu, qələbəyə doğru ilk addımdır. Bu olmadan ümumiyyətlə, heç nə olmayacaq. Yəni burada təbii ki, risk etmək lazımdır. Onlar ictimaiyyətin diqqətini respublikaçıların problemlərinə yönəltmək, bu kampaniyanı demokrat namizəddən daha çox Trampa qarşı kampaniyaya çevirmək üçün bütün güclərini toplamalıdırlar. Demokrat Partiyası indi risk etmədən qalib gələ bilməz. Sakit, passiv ssenari seçsələr, mütləq uduzacaqlar, bu barədə çox az şübhə var.
Geri qayıt