Culian Assanc azadlığı müqabilində ABŞ-ın hansı şərtlərini qəbul etdi?
27-06-2024, 07:07
İyunun 24-də “WikiLeaks” portalının təsisçisi, jurnalist Culian Assanc Londondakı Belmarş həbsxanasından azad olunub və dərhal Böyük Britaniyanı tərk edib. 2012-2019-cu illərdə Ekvadorun Böyük Britaniyadakı səfirliyində yaşayan jurnalist burada siyasi sığınacaq üçün müraciət edib. Lakin o, həbs edilərək 1901 gün keçirdiyi iki-üç metr ölçülü təkadamlıq kameraya göndərildi. Assanc onu milli təhlükəsizliklə bağlı məxfi məlumatları yaymaqda ittiham edən ABŞ məhkəmə orqanları ilə razılaşma sayəsində azadlığa buraxılıb. “WikiLeaks”in yaradıcısının hansı şəraitdə həbsxanadan çıxdığı, niyə ABŞ Ədliyyə Nazirliyi ilə sövdələşməyə qərar verdiyi və bunun gələcəkdə onun üçün necə nəticələnəcəyi sualları var:
“Assanc prokurorluqla ilkin razılığa gəlib və müqabilində sərbəst buraxılıb. O, iyunun 24-də səhər saatlarında 1901 gün qaldığı Belmarş həbsxanasını tərk etdi. London Ali Məhkəməsi onu girov müqabilində azadlığa buraxıb”, - “WikiLeaks” nümayəndələrinin bəyanatında qeyd olunub.
Belə bir razılaşmanın mümkünlüyü barədə məlumatlı mənbələrə istinadən hələ mart ayında “The Wall Street Journal” məlumat vermişdi. Eyni zamanda, ABŞ Prezidenti Co Bayden apreldə işin bağlanmasını mümkün saymışdı. Siyasətçi Avstraliyanın Baş naziri Entoni Albanesenin təqibə son qoymağa çağırışını şərh edərkən, "biz buna baxırıq" demişdi.
Assanc 175 ilə qədər həbs cəzası ala biləcəyi on səkkiz maddədən yalnız birində günahını etiraf etdi. Bu bənd ABŞ-ın milli təhlükəsizliyi ilə bağlı məlumatların qanunsuz yayılmasına aiddir. Jurnalist prokurorluğun təkid etdiyi ABŞ-a ekstradisiya edilmədən Böyük Britaniyada razılaşma əldə edə bildi. Eyni zamanda, London Ali Məhkəməsi əvvəllər jurnalistin həbsdə olduğu müddətdə səhhətinin pisləşməsi ilə əlaqədar onun ekstradisiyasından imtina edib. Bununla belə, Assanc iş üzrə dinləmələrdə iştirak etməli olacaq və bu prosesdə günahını etiraf edəcək, sonra müqaviləni imzalayacaq.
“WikiLeaks” qeyd edirdi ki, ABŞ Ədliyyə Nazirliyi ilə sövdələşmə hələ rəsmi olaraq tamamlanmayıb. Assanc tezliklə Mariana adalarının şimalındakı Saipan adasında (ABŞ ərazisi olan Sakit Okeandakı arxipelaq) iyunun 26-da səhər saatlarında hökm oxunacaq dinləmələrə getdi. Dünən federal məhkəmə Assancı təqsirli bilib, 62 ay həbs cəzası verdi. Lakin bu, müttəhimin artıq Böyük Britaniyada həbsxanada keçirdiyi müddətdir, ona görə də o, cəzasını ABŞ-da çəkməli olmadı.
Məhkəmənin Mariana adalarının Saipan şəhərində keçirilməsi razılaşmanın şərtlərindən biri idi. Arxipelaq həm də jurnalistin vətəni Avstraliya ilə nisbi yaxınlıqda yerləşir.
“WikiLeaks”in məlumatına görə, o, daha sonra səlahiyyətliləri əvvəllər jurnalistin işinə yenidən baxılmasını istəyən Avstraliyaya uçub.
Maraqlıdır ki, Assancın vətənində səlahiyyətlilər onun azadlığa buraxılması ilə bağlı ətraflı şərh verməyiblər. Baş nazir Entoni Albanese yalnız işi "çox uzanan" adlandırdı və hökumət jurnalistə konsulluq yardımının davam etdiyini vurğuladı. “Biz bilirik ki, Avstraliya vətəndaşı Culian Assanc Birləşmiş Ştatlarda mühakimə olundu”, – Baş Nazirin ofisindən bildirilib.
ABŞ-da Assancın azadlığa buraxılması Respublikaçılar Partiyasının nümayəndələri, xüsusən də ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasının üzvü Marcori Taylor Qreene tərəfindən müsbət qarşılanıb.
"Culian azadlığa çıxdığı üçün Allaha şükür!" – deyə o vurğulayıb və bildirib ki, jurnalistika cinayət sayıla bilməz.
Eyni zamanda, keçmiş respublikaçı vitse-prezident Mayk Pens sövdələşməni “ədalətin pozulması” hesab edib və qeyd edib ki, jurnalist təhlükəsizliyə təhdid olduğu üçün mühakimə olunmalıdır.
ABŞ prezidentliyinə namizəd olmuş Robert Kennedi isə Assancı “bir nəslin qəhrəmanı” kimi qiymətləndirib və deyib ki, o, ittihamların heç birində özünü təqsirli bilməməlidir. Jurnalist Taker Karlson da öz növbəsində sevinclə “yaxşı bir insanın azadlığa buraxıldığını” söyləyib.
ABŞ-da prezident seçkiləri ərəfəsində Assancın azadlığa buraxılması Co Baydenin seçicilərin rəğbətini qazanmaq cəhdi hesab olunur. Bunu əvvəllər prezidentliyə namizəd olmağa cəhd edən amerikalı iş adamı Vivek Ramasvami qeyd edib.
“Bu razılaşma Bayden tərəfindən libertar səslər qazanmaq üçün ümidsiz bir oyundur”, - deyə Ramasvami söyləyib.
Assanc müxtəlif məxfi materialları mübadilə etmək üçün 2006-cı ildə “WikiLeaks” saytını təsis edib. 2010-cu ildə portal xüsusilə, İraq və Əfqanıstandakı müharibələr zamanı ABŞ-ın hərəkətlərinə dair sənədləri dərc edib. Onların arasında 2 “Reuters” jurnalisti də daxil olmaqla 11 nəfərin ölümü ilə nəticələnən vertolyotun Bağdada hücumunun videosu da var idi. Bu, tarixdə məxfi hərbi sənədlərin ən böyük sızması idi. ABŞ-da buna “milli təhlükəsizliyə təhdid” kimi baxıldı. 2016-cı ilin oktyabrında, ABŞ-da prezident seçkilərinə az qalmış “WikiLeaks” saytında prezidentliyə Demokratlar Partiyasından namizəd Hillari Klintonun seçki kampaniyasının sədri Con Podestanın yazışmaları dərc olundu. Məktublarda Klinton Fonduna mədən ianələri müzakirə olunub. Nəticədə, ABŞ Ədliyyə Nazirliyi 2019-cu ilin may ayında Assanca qarşı 17 ittiham irəli sürdü, sonra daha bir ittiham əlavə etdi. Ümumilikdə jurnalisti 175 ilə qədər həbs cəzası gözləyirdi.
Bununla belə, Assancın ilk məhkəməsi İsveçdə ittiham olunduğu cinsi təcavüz və zorlama olub. 2010-cu ilin avqustunda məhkəmə jurnalist barəsində həbs qərarı çıxarıb. Jurnalist ilk dəfə 2010-cu ildə İsveç tərəfinin tələbi ilə Londonda həbs edilib, lakin o, zaminə buraxılıb. İsveçə ekstradisiya olunmamaq üçün Assanc daha sonra ərazisi toxunulmazlığa malik olan Ekvadorun Böyük Britaniyadakı səfirliyinə sığınıb.
Səfirlikdə yeddi il qaldı, lakin 2019-cu ildə jurnalist siyasi sığınacaqdan məhrum edildi. Bundan sonra ABŞ-ın tələbi ilə polis tərəfindən diplomatik missiyadan çıxarılaraq Londondakı Belmarş həbsxanasına göndərildi.
Geri qayıt