Üçüncü Dünya müharibəsi astanasında: Avropa üçün təhlükələr nə qədərdir?
5-11-2023, 07:27
Almaniyanın müdafiə naziri Boris Pistorius Üçüncü Dünya müharibəsi təhlükəsindən danışıb və buna Avropada hazırlıqlı olmağı tövsiyə edib. ABŞ prezidentliyinə potensial namizəd Donald Trampın Vaşinqtonu NATO-dan çıxarmaq vədini həyata keçirməsi bu prosesi daha da sürətləndirəcək.
Trampın təcridçilik hissləri yeni deyil, lakin Amerikanın zəifləməsi riski var. Üstəlik, amerikalıların Avropaya arxa çevirməsi şübhəsiz ki, onun Rusiya Federasiyası ilə aktiv qarşıdurmada iştirakını sürətləndirəcək. Ya Avropa ümumi zəmin və Rusiya Federasiyası ilə münasibətləri bərpa etmək imkanlarını axtarmağa başlayacaq, ya da Rusiya güclə Avropanın birliyini pozmağa və Avropa İttifaqını (Aİ) parçalamağa çalışacaq.
Bu, ilk növbədə, Polşa-Belarus sərhədində hibrid hərəkətlər və təhdidlər, miqrasiya, təxribat qrupları, terror təhlükəsinin imitasiyası, “naməlum qiyamçıların” hücumları kimi hibrid təhlükələrdən istifadə etməklə mümkündür.
İkincisi, Baltikyanı ölkələrdir. Əgər ABŞ-ın mövcudluğunun zəifləməsi və ya təhlükəsizliyə diqqəti, yaxud NATO-da birbaşa və ya dolayı təcavüz halında tez və sərt cavab verməyi mümkünsüz edən proseslər baş verərsə, təbii ki, ilk qurbanlar Baltikyanı ölkələr olacaq. Onlara qarşı həm Rusiya Federasiyasının adi silahlı qüvvələri, həm də müxtəlif bayraqlar altında Latviyada və ya Litvada rusdilliləri “mühafizə edəcək”, hətta Kalininqrada “dəhlizdən keçəcək” müxtəlif “Vaqner”lər istifadə edilə bilər.
Bu o demək deyil ki, təhlükə yalnız orada ola bilər, çünki Rusiya Balkanlarda vəziyyəti sarsıtmaq cəhdlərindən əl çəkmir: Bosniya və Herseqovina Konfederasiyasının tabutuna son mismar vurmaq, Serb Respublikasını tərk etməyə təhrik etmək və ya zorla qarşıdurma, sonra Kosovo və Serbiya, sonra Rusiyanın artıq çevriliş etməyə çalışdığı Monteneqro...Bu, həm də Macarıstanın bütün qonşuları ilə qarşıdurmasıdır. Və məsələn, Türkiyənin köməyi ilə Avropa Birliyinə artan miqrasiya təzyiqi Aİ ölkələri tərəfindən milli sərhədlərin bağlanmasına səbəb olacaq.
Rusiya Federasiyasının Avropada aça biləcəyi bir çox cəbhələr var. Əksər hallarda onlar hibrid, yarı gücə malikdirlər. Bununla belə, hibrid təbiətin olduğu yerdə, gücün son arqumentə çevrildiyi şəraitdə Rusiya Federasiyası riski, xüsusən də terrorçuların başqa bayraqlar altında şəxsi hərbi kampaniyalardan istifadəsini qaldıra bilər.
Nəzərinizə çatdırım ki, vaxtilə “Yapon Qırmızı Ordusu” terror qruplaşması təbii ki, fələstinlilərlə razılaşma əsasında Fələstin Müqavimət Hərəkatının düşmənlərinə qarşı terror aktları həyata keçirib. Ona görə də əllərində silahla öz müstəqillikləri uğrunda mübarizə aparmağa hazır olan qruplar kollektiv Qərbə qarşı çıxan başqa bir güc mərkəzinin maraqları üçün hücumlar həyata keçirə bilər. Bununla da münaqişələr qızışır və alovlanır. Bundan sonra Vaşinqton müqaviləsinin 5-ci maddəsi işləmirsə, Baltikyanı ölkələrə və ya Polşaya qarşı adi silahlı qüvvələrin tətbiqi gəlir...
Almaniya və Polşa hərbi məhsulların istehsalını artırıb, lakin hələlik yalnız Ukrayna üçün təhlükə var və müharibənin aktiv mərhələsi də Ukraynadadır. Bununla belə, biz bir növ bataqlığa düşdükcə və ya Ukraynada hərbi əməliyyatların intensivliyi azaldıqca, Avropanın hərbiləşdirilməsini məhdudlaşdırmaq zərurətini müdafiə etməyə başlayacaq “sülh göyərçinləri”nin səsləri bir o qədər çox eşidiləcək.
Biz görürük ki, Almaniyada Sara Vaqekext (Ukraynaya silah tədarükünün əleyhinə olan alman deputat) artıq öz siyasi partiyasını yaradır və Almaniya üçün Alternativ Partiyasının (həm də Ukraynaya yardımın əleyhinə olan partiya) səslərini oğurlaya bilir. O açıq şəkildə rusiyapərəstdir və demilitarizasiya ideyalarını qəbul edib. Ona 25 faiz verir (DPA-nın sifarişi ilə “Yougov” İctimai Rəy İnstitutunun sentyabr ayında keçirdiyi sorğuya əsasən bu sayda almanlar Vaqekextin partiyasını dəstəkləməyə hazırdır) və nəzərə almaq lazımdır ki, bu partiya hələ yeni yaradılır. Nəticədə bu güc Almaniyanın şərq torpaqlarında hökmranlıq edə bilər...
Ümumiyyətlə, sağçı və solçu populistlər var ki, Ukraynanı dəstəkləmək və Rusiya Federasiyasına qarşı çıxmaq baxımından Avropada konsensusa torpeda rolunu oynayacaqlar. Rusiyayönlü ünsürlər isə Ukraynanın Aİ-nin bir hissəsi olmadığını deyərək bunun üzərində oynayacaqlar.
Aİ özü də uzun müharibə riskini anlayır, ona görə də kifayət qədər miqdarda silah və sursat istehsal etməyə başlayacaqlar. Lakin modernləşdirmə olmadan, ABŞ-dan kənar hərbi-sənaye subsidiyaları olmadan kəsirləri ödəmək mümkün olmayacaq. NATO-nun kollektiv dəstəyi olmadan Avropa ölkələri mümkün təcavüzə qarşı effektiv müqavimət göstərə bilməz. Məncə, bunu Moskvada yaxşı başa düşürlər.
Ona görə də əsas diqqət barışığa hazır olanların rusiyayönlü siyasi qüvvələrinin stimullaşdırılmasına yönəldiləcək. Düşünürəm ki, biz bununla bir daha qarşılaşacağıq və nəsə etməliyik.
Müəllif: Vitali Kulik – Ukrayna Vətəndaş Cəmiyyəti Problemlərini Araşdırma Mərkəzinin direktoru
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Geri qayıt