MAQATE-nin yeni mənasız qətnaməsi və: Zaporojye AES probleminin həllinin iki yolu
4-10-2023, 06:48
Sentyabrın sonunda Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) Baş Konfransı Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasının (AES) dərhal Ukraynanın tam nəzarətinə qaytarılmasına dair qətnaməni təsdiqləyib. Kanada, Finlandiya və Kosta-Rikanın təklif etdiyi Ukraynada nüvə təhlükəsizliyinə dair sənədi 69 ölkə dəstəkləyib.
Xüsusilə, qətnamə Rusiya Federasiyasını aşağıdakılara çağırır:
bütün hərbi və digər icazəsiz heyətin Zaporojye AES-dən dərhal çıxarılması;
Ukrayna Dövlət Nüvə Tənzimləmə Müfəttişliyi (SINRU) tərəfindən verilmiş mövcud lisenziyaya uyğun olaraq zavodun Ukraynanın səlahiyyətli orqanlarının tam nəzarəti altına qaytarılması;
Agentliyin Ukraynanın Kompleks Təminatlar Sazişinə və Əlavə Protokola uyğun olaraq təhlükəsizlik zəmanətlərini səmərəli şəkildə həyata keçirməsi üçün AES-in təhlükəsiz istismarının təmin edilməsi.
MAQATE-nin Zaporojye AES-in Ukraynanın tam nəzarətinə qaytarılması ilə bağlı Rusiyaya müraciəti bu məsələ ilə bağlı üçüncü sənədidir.
2022-ci ilin martından qəbul edilən bu sənədlərə Rusiya məhəl qoymadı. Tamamilə yeni qətnaməni də görməzlikdən gələcək.
MAQATE-nin bu cür bəyanatları Ukraynaya heç bir şəkildə kömək etməyəcək, çünki Rusiya nüvə təhlükəsizliyi ilə bağlı beynəlxalq hüquqdan çıxıb, enerji və nüvə təhlükəsizliyi ilə bağlı bütün əsas müddəaları tamamilə pozur. Rusiya hərbçiləri Zaporojye AES-də olduğu halda, faktiki olaraq stansiya işğal olunub və oradakı ukraynalı fəhlələr terrora məruz qalırlar. Və stansiya Ukraynanın nəzarətinə verilməyənə qədər Rusiyanın hər hansı MAQATE qaydalarına riayət etmək niyyətindən söhbət gedə bilməz.
Rusiya Federasiyası terrorçu kimi AES-i ələ keçirib və hər hansı bəyanatlara, qətnamələrə və AES-də MAQATE müfəttişlərinin olmasına baxmayaraq, daim nüvə şantajından istifadə edir. Zaporojye AES-də daim iştirak edən MAQATE nümayəndələri müəyyən bəyanatlar verirlər, lakin bu heç bir halda Rusiyanın mövqeyinə təsir göstərmir. Heç kim deyə bilməz ki, Rusiya Zaporojye AES-də hansısa terror aktlarına əl atacaq, ya yox. Lakin Kreml şantaj vasitəsi kimi, daim stansiyadan istifadə edir. Üstəlik, Rusiya gələcəkdə də bu siyasəti davam etdirmək niyyətindədir.
MAQATE Rusiyanın tamamilə gözdən saldığı bir təşkilatdır. Necə ki, ATƏT və ya BMT, Qırmızı Xaç və bir çox başqalarına Rusiya məhəl qoymur. Bu mənada mən “Greenpeace”nin MAQATE-nin öz mandatının tələblərini yerinə yetirə bilmədiyi və bunu açıq şəkildə etiraf etməyə hazır olmadığı barədə bəyanatı ilə razıyam.
AES-lə bağlı məsələnin həllinin iki yolu var: birincisi, Zaporojye AES-in işğaldan çıxarılmasıdır ki, bunu diplomatik yolla etmək mümkündür. Lakin bunun üçün ABŞ, Çin və Aİ-nin vahid və çox sərt ümumi mövqeyi lazımdır. Onlar Rusiyaya qarşı çox sərt sanksiyaları qəbul etməyə hazır olduqları zaman bu vəziyyəti həll etmək olar. Düşünürəm ki, diplomatik yol çətin ki, alınsın. Çünki Çin bəzən Rusiya ilə yanaşı dayanır və ABŞ Rusiyadan özü üçün zənginləşdirilmiş uranın tədarükündən çox asılıdır.
İkinci yol hərbi yoldur ki, bu, stansiya ətrafındakı ərazilərin işğaldan azad edilməsidir. Ukrayna Müdafiə Qüvvələri heç bir halda Zaporojye AES-in özünə atəş açmayacaq, lakin rus işğalçılarının oradan çıxması üçün şərait yaradıla bilər. Düşünürəm ki, bu, ən real variantdır.
Müəllif: Vladimir Omelçenko – Ukrayna Razumkov Mərkəzinin enerji proqramlarının direktoru.
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Geri qayıt