Rumıniya səmasında Rusiya dronları və NATO-dan təxribatlara yumşaq reaksiyanın səbəbləri
6-09-2023, 06:52
Rusiya silahları yenidən NATO ölkələrinin hava məkanında işıq saçdı. NATO-ya üzv ölkələrinin Rusiya qanadlı raketlərinin və ya kamikadze dronlarının Alyans ölkəsinə düşməsi və ya havasında uçması ilə bağlı reaksiyası ilk baxışdan çox sakit və ya çox balanslı görünə bilər. Bununla belə, bu, kollektiv təhlükəsizliyin təməlinin necə şərh olunması ilə - Vaşinqton müqaviləsinin beşinci maddəsi (NATO ölkəsinə qarşı təcavüz bloka təcavüzdür), eləcə də Rusiyanın təbliğatına qarşı mübarizə ilə bağlıdır.
Vaşinqton müqaviləsinin 5-ci maddəsində deyilir ki, NATO üzvü olan ölkələrdən birinə silahlı hücum avtomatik olaraq digər NATO üzvü olan ölkələrə də eyni hücum deməkdir. Buna uyğun olaraq təcavüzün qurbanına çevrilmiş dövləti başqa dövlətlər də qorumalıdır. Burada əsas “silahlı hücum” anlayışının praktiki məzmunudur.
Praktik baxımdan bu konsepsiyanın üç məcburi komponenti olmalıdır.
Birincisi, bu hücumu üçüncü ölkənin nizami silahlı qüvvələri həyata keçirməlidir, yəni terrorçu, yaxud hərbi geyimdə olan bəzi silahlılar olmamalıdır. Həmin ölkənin silahlı qüvvələrinin üzvləri olmalıdır.
İkincisi, təcavüzkar ölkənin hərəkətləri sözügedən dövlətin ali hərbi rəhbərliyinin razılaşdırdığı strateji planın tərkib hissəsi olmalıdır ki, NATO hansısa müxalifət generalının başlatdığı müharibəyə cəlb olunmasın.
Üçüncüsü, generalların siyasi rəhbərliyə qarşı üsyana qalxması, Alyansla müharibəyə təhrik etməsi vəziyyətindən qaçmaq üçün bu plan hərbi rəhbərliklə yanaşı, işğalçı dövlətin ali siyasi rəhbərliyi tərəfindən də təsdiqlənməlidir.
Aydındır ki, insidentlərin heç birində (Rumıniyada PUA-nın qəzaya uğraması, qanadlı raketlərin uçuşu) bu komponentlərdən danışmaq olmaz. Ona görə də NATO ölkələri beşinci maddəyə istinad etmirlər və etməyəcəklər. Axı bunun üçün heç bir səbəb yoxdur.
Bundan əlavə, NATO-ya üzv ölkələrin belə sakit reaksiyası onunla bağlıdır ki, Rusiya Federasiyası bu cür hadisələrdən öz təbliğatını aparmaq, Alyansı Vaşinqton müqaviləsinin beşinci maddəsi ilə bağlı bəyanatlara və ya hərəkətlərə təhrik etmək üçün istifadə etməyə çalışır. Lakin "silahlı hücum" termininin xüsusiyyətlərini nəzərə alsaq, Alyans bu halların heç birində siyasi məsləhətləşmələr və ya dialoqdan irəli getməyəcək. Yəni beşinci maddənin aktivləşdirilməsi üçün heç bir əməli addım olmayacaq. Rusiya təbliğatının NATO-nun təhlükə olduğu halda özünü müdafiə edə bilməyəcəyini və Alyansı nüfuzdan sala bilməyəcəyini göstərmək lazımdır.
NATO-nun reaksiyasının dəyişməsi o şərtlə mümkündür ki, Rusiyanın hərəkətləri yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, “silahlı hücum” anlayışının praktiki şərhinə səbəb olsun. Onda bu, blok üçün Alyansın təhlükəsizlik sisteminə qəsdən hücumun olması barədə siqnal olacaq və müvafiq olaraq, Rusiya Federasiyasının bu cür hərəkətləri tamamilə fərqli reaksiya tələb edəcək – təkcə şifahi və simvolik deyil, həm də praktiki hərəkətlərdən gedir söhbət. O vaxta qədər NATO sakit və balanslı mövqeyini qoruyacaq. Bu mövqeyin düzgünlüyü bir çox hadisələrlə sübuta yetirilib.
Yeri gəlmişkən, Polşa Belarusdakı “Vaqner” qalıqları ilə bağlı insidentlər barədə eyni mövqedən çıxış edib. Açığı, Rusiya və Belarus rəhbərliyinə sübut olundu ki, təxribatlar və ya qeyri-qanuni miqrantlar, yaxud belarus helikopterləri, yaxud “Vaqner” muzdluları tərəfindən sərhəd pozulacağı təqdirdə polşalılar sərhədi pozanları məhv edəcəklər. Və bunu sonra başa düşəcəklər. Yəni polyaklar deyəcəklər ki, ya sərhəd hadisəsi olub, ya da terror aktı olub və sonda bütün terrorçular məhv edilib. Rusiya təbliğatı isə ya faktları etiraf etməli, ya da susmalı olacaq.
Ona görə də NATO-ya üzv ölkələrin Rusiyanın təxribatları ilə bağlı hazırkı mövqeyi balanslaşdırılıb. Bu, onu göstərir ki, NATO hibrid qarşıdurma baxımından Rusiya Federasiyasını strateji cəhətdən üstələməyə qadirdir və ona Qərbə və Alyansa qarşı hibrid aqressiyanı gücləndirmək üçün heç bir şans vermir.
Müəllif: Taras Jovtenko – Ukrayna Demokratik Təşəbbüslər Fondunun beynəlxalq təhlükəsizlik üzrə eksperti.
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Geri qayıt