Rusiya ilə Çin arasında “vassal formatı” və ya bitməyən strateji tərəfdaşlıq
12-08-2023, 04:41
Diplomatik qalmaqala baxmayaraq, Rusiya və Çin strateji tərəfdaşlar olaraq qalırlar və Çinin xüsusi nümayəndəsi Li Huinin Ciddə görüşünə gəlməsi onun Ukraynadakı müharibə ilə bağlı mövqeyini dəyişmir. Və bu, hələlik heç bir praktiki nəticə verməyəcək.
Məsələn, Çin illərdir Şimali Koreya ilə bağlı altıtərəfli danışıqlarda iştirak edir (Şimali, Cənubi Koreya, ABŞ, Rusiya, Yaponiya, Çin arasında 2003-cü ildə başlayan KXDR nüvə proqramının bərpası ilə bağlı danışıqlar 2009-cu ildə başa çatdı və danışıqları bərpa etmək cəhdləri uğursuz oldu). Bununla belə, Ciddə görüşün təşkilinin özü (Zelenskinin sülh formulu ilə bağlı) müsbətdir. Əgər Ukrayna bu formatda iştirak təşkil edə bilməsəydi, Rusiya bunu edəcəkdi.
Əgər Çinin tədbirdə iştirakının müsbət qiymətləndirilməsindən danışsaq, bu, bəlkə də həvəsləndirici bir yol idi. Ukrayna hər bir ölkəyə sülh formulunun bir hissəsini dəstəkləməyi təklif edib. Çinə üç yol təklif olunub: enerji təhlükəsizliyi, əsirlərin qaytarılması və “Taxıl sazişi”. Llakin rəsmi Pekindən bu barədə heç bir rəy yoxdur.
Çinin Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı mövqeyini dəyişəcəyi görünmür. Çin bunu böhran kimi dəyərləndirməyə davam edir (Çin Xarici İşlər Nazirliyinə görə, Çinin Avrasiya məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi Li Huinin Ciddədə keçirdiyi görüş zamanı "Ukraynadakı böhranın siyasi həlli ilə bağlı bütün tərəflərlə təmaslar olub və danışıb).
Çin Xalq Respublikasının Avrasiya məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi Li Huinin Ciddədəki müzakirədə iştirakını belə qiymətləndirmək olar:
onun iştirakçılarının əhval-ruhiyyəsindəki dəyişikliklər haqqında məlumat almaq imkanı yarandı;
Pekinin danışıqlara və təhlükəsizlik arxitekturasına təsir imkanları öyrənildi;
Çinin dünyaya dəstək verdiyi imicini qorumaq əsas məqsəd idi;
Rusiya-Çin münasibətlərinin “vassal formatı” ilə müəyyənləşdirilməsi barədə deyilənləri də düzgün saymıram. Rusiya Federasiyasının Çindən iqtisadi asılılığı hələ də dominant mövqeyə çatmayıb. Əgər Rusiya Çinin vassalı olsaydı, o zaman qərar qəbuletmə mərkəzi Pekin olardı, lakin belə deyil.
Rusiya rəhbərliyi təzyiqlərə kifayət qədər həssasdır. Çin Rusiya Federasiyasına münasibətdə iqtisadi alətlərdən istifadə etmir. Bundan əlavə, iqtisadi asılılıq heç də həmişə vassallıq demək deyil. Çin Cənubi Koreyanın ən böyük ticarət tərəfdaşıdır, lakin bu, Seulun Pekinin vassalı olması demək deyil.
Rusiya və Çin artıq strateji tərəfdaşdırlar. Bu, alyans deyil, çünki alyans hərbi yardımın hüquqi təminatını nəzərdə tutur. İndi biz onların münasibətlərini ön-arxa formatında təsvir edə bilərik. Çin strateji arxa planı təmin edir. Pekin sanksiyalardan yan keçməklə əksər texnoloji komponentlərin (70-80%) tədarükü marşrutunu təşkil edib. Rusiya iqtisadiyyatı Çin bazarının verdiyi imkanlar sayəsində sanksiyalar rejiminə tab gətirə bildi. 2022-ci ilin sonunda Rusiya iqtisadiyyatı 2% -3% azaldı, baxmayaraq ki, 15% azalacağı proqnozlaşdırılırdı.
Çin Rusiya ilə münasibətlərin pisləşməsinə kifayət qədər ehtiyatlı yanaşır. Biz Çinin hakimiyyət orqanlarına bağlı ekspertlərlə dəyirmi masa keçirdik. Onların qiymətləndirmələrinə görə, Çin Rusiyanın hərəkətlərini ədalətli hesab edir. Pekinin fikrincə, Rusiya Federasiyası qlobal təhlükəsizlik arxitekturasından kənarda qalıb və məsuliyyət NATO-nun üzərinə düşür.
Müəllif: Yuri Poita - Yeni Geosiyasət Araşdırma Şəbəkəsinin Asiya bölməsinin rəhbəri.
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Geri qayıt