Çoxdan gözlənilən zəng: tarixi hadisə və siyasi dialoqun başlanğıcı
29-04-2023, 06:02
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə Çin Xalq Respublikasının lideri Si Cinpin arasında telefon danışığı olub. Zelenski Rusiyanın genişmiqyaslı işğalından əvvəl də Si ilə əlaqə saxlamışdı. Ona görə də bu zəng çoxdan gözlənilən idi. Əslində bu, tarixi hadisədir və siyasi dialoqun başlanğıcıdır. Artıq gedən proseslərlə bağlı bir neçə nəticə çıxarmaq olar.
Birincisi, bu söhbət Çinin Fransadakı səfirinin postsovet ölkələri arasında suverenliyin olmadığını bəyan edən diplomatik sillə sayılan qalmaqallı müsahibəsindən sonra baş verdi. Bu hadisədən bir neçə gün sonra iki dövlət başçısı arasında telefon söhbəti oldu. Ukrayna üçün bu, müsbət nəticədir, çünki Si Cinpin Ukraynanın suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət etdiyini söylədi. Xüsusilə, bu barədə Çin tərəfinin yaydığı rəsmi məlumatda deyilir. Bununla da Si Cinpin Çinin Fransadakı səfirinin buraxdığı diplomatik səhvi düzəltmiş oldu.
İkincisi, bir saata yaxın davam edən söhbət zamanı ölkə rəhbərləri bir çox məsələləri müzakirə etmək imkanı əldə etdilər. Çin mediasından məlumdur ki, Si Cinpin vurğulayıb: “Ukrayna ilə Çin arasında otuz bir illik strateji tərəfdaşlıq var və Avropada hadisələrin necə inkişaf etməsindən asılı olmayaraq, ölkələr arasında münasibətlər inkişaf edəcək”.
Çin rəhbəri tammiqyaslı işğalın əvvəlində Çin vətəndaşlarının təxliyəsinə kömək edən Ukrayna diplomatik xidmətinin hərəkətlərinə görə Ukrayna Prezidentinə təşəkkür edib (o vaxt Ukraynada təxminən altı min nəfər çinli var idi). Çin həmçinin Ukraynaya humanitar yardım göstərməyə davam edəcək - Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı müdaxiləsinin başlanğıcında Çin “Qırmızı Xaç” kanalları vasitəsilə Ukraynaya dəstək verib.
Təbii ki, Si Cinpin “sülh planı”nı xatırladıb və Rusiya ilə müharibənin həlli ilə bağlı mövqeyini bildirib (Ukraynanın bununla bağlı öz baxışı var, ona görə də Prezident Zelenski Ukraynanın on bəndlik “sülh formulu”nu xatırladıb). Bununla belə, Çin vurğulayır ki, o, böhranın siyasi həllinə töhfə verməyi planlaşdırır (Çin tərəfi Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsini “böhran” adlandırır). Və doğrudan da, Çin Xalq Respublikasının Avrasiya məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi siyasi dialoqlar üçün Ukraynaya göndəriləcək.
Söhbət çox güman ki, hər iki tərəflə - Rusiya və Ukrayna ilə ünsiyyət quracaq vasitəçinin təyinatından gedir. Və bunun nə olacağını söyləmək hələ tezdir. Həqiqətən də, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron Pekində olarkən o, həmçinin bir növ vasitəçi sülhməramlı qrupun yaradılmasına çağırış etmişdi. Bəlkə də Çinin indiki təyinatı bu təşəbbüslərin ilk nəticəsidir. Amma ilk növbədə, bu təyinat Ukrayna ilə Çin arasında siyasi dialoqların davam etdiriləcəyi anlamına gəlir. Əlbəttə, biz Çinlə yüksək səviyyədə dialoqa başlamalıyıq.
Heç kimə sirr deyil ki, əvvəllər Çinlə danışmaq çətin idi. Bunu Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri cənab Kuleba və digər diplomatlar dəfələrlə vurğuladılar. Bundan başqa, Pavel Ryabikinin Çinə səfir təyin olunması da bir qədər ləngiyib. Lakin bu, balanslaşdırılmış namizəddir və Çinin də bu təyinata ehtiyacı var. Çindəki xarici xidmətimiz tez-tez bağlı qapıları döyməli olub, lakin indi daha çox yaşıl işıq yanacaq.
Üçüncüsü, Çin mətbuatında Çin diplomatiyasının qlobal ambisiyaları ilə bağlı ritorika artıq başlayıb. Necə ki, əvvəllər kölgədə idilər, amma indi Çin diplomatiyası böyüyür, qlobal arenaya çıxır. Və burada həqiqətən qazanmaq və bir növ nəticə əldə etmək lazımdır. Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanı və İranla danışıqlarda olduğu kimi.
Daha bir çox vacib məqam: Si Cinpin yenidən nüvə silahından istifadənin qarşısının alınmasından danışdı. O, bunu daim vurğulayır və Zelenski ilə söhbətində də bu haqda danışdı. Bu onu göstərir ki, nüvə silahı məsələsi Çin üçün həmişə “qırmızı xətt” olub. Ukrayna üçün isə bu, son dərəcə vacibdir – çünki biz kiminlə qarşı-qarşıya olduğumuzu bilirik.
Müəllif: Vita Qolod – Ukrayna-Çin Araşdırmaları Assosiasiyasının İdarə Heyətinin sədri
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.
Geri qayıt