Ərdoğan Baydendən istədiyini aldı?
2-11-2021, 08:21
Türkiyə və ABŞ prezidentlərinin “G-20” sammiti çərçivəsində keçirilən görüşü ikitərəfli münasibətlərdə son vaxtlar yenidən artan gərginliyin aradan qaldırılmasında mühüm rol oynaya bilər.
Ancaq Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın açıqlaması dövlət başçılarının bəzi məsələlərə dair razılığa gəldiyini deməyə əsas verir. Yəni tərəflər arasında fikir ayrılığı hələ də qalıb.
Xüsuilə də Türkiyənin Rusiyadan “S-400” zenit raket kompleksləri almasına ABŞ-ın etirazları barədə müzakirələr nəticəsiz qalıb. Bu isə ABŞ-ın Türkiyəyə qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaların hələ qüvvədə qalacağını göstərir. Eyni zamanda, Prezident Ərdoğan ABŞ Prezidentinin Türkiyədə insan haqlarının vəziyyəti ilə bağlı fikirləri ilə razılaşmayıb.
Cənab Ərdoğanın mətbuat konfransında verdiyi açıqlama ABŞ-ın PKK-ya dəstək siyasətindən imtina etmədiyi qənaətini yaradır.
“Suriyadakı terror təşkilatı PKK/PYD-nin Amerikadan dəstək almaları ilə bağlı təəssüfümüzü bildirdik”, - Rəcəb Tayyib Ərdoğan belə deyib. ABŞ-ın terror təşkilatlarına silah dəstəyi barədə bəhs edən Türkiyə rəhbəri bu problemə son qoyulacağına inamını ifadə edib.
“Bundan sonrakı prosesin belə davam etməyəcəyinə inanıram", - Türkiyə lideri vurğulayıb. Cənab Ərdoğanın qeyd edilən sözləri ABŞ-ın PKK siyasətinə dəyişiklik etmək niyyətində olmadığını, tərəflərin bu məsələnin müzakirəsini gələcəyə saxladığı qənaətini yaradır. Ona görə də Türkiyə yaxın perspektivdə Suriyanın şimalında YPG və PYD terrortəşkilatlarına qarşı növbəti hərbi əməliyyatlara başlaya bilər. Bu isə “Suriyaya müdaxiləyə görə” ABŞ Prezidentinin Türkiyəyə qarşı sanksiyalarının hələ qüvvədə saxlanılması deməkdir.
Ancaq Ərdoğan-Bayden görüşü heç də gərgin atmosferdə keçməyib. Tərəflərin ortaq məxrəcə gəldiyi məqamlar da olub. Türkiyə Prezidenti bildirib ki, Prezident Bayden rəsmi Ankaranın ABŞ-dan müasir model F-16 qırıcıları alması məsələsinə müsbət yanaşdığını görüb.
“Biz Baydenlə təyyarələrlə bağlı yaranan vəziyyəti, mövcud məsələləri ən yaxşı şəkildə necə həll edəcəyimizi müzakirə etdik. Bayden F-16 qırıcı təyyarələrini almağımız məsələsinə müsbət reaksiya verdi”, - Ərdoğan deyib. Lakin Türkiyəyə qarşı sanksiyaların olduğunu nəzərə alsaq, ABŞ Konqresinin bu məsələyə müsbət yanaşacağı şübhə doğurur. Bu baxımdan, Cənab Ərdoğan Ağ Evin rəhbərindən Konredə nüfuzunun olmasından yararlanaraq F-16 məsələsinin həllində kömək göstərməyi xahiş edib. Baydenin “Əlimdən gələni edəcəyəm” deməsi ABŞ və Türkiyə arasında təmas nöqtələrinin mövcud olduğunu, anlaşmanın mümkün olduğunu təsdiq edir. Türkiyə və ABŞ dövlət başçılarının gündəliyinə Cənubi Qafqaz məsələsi, əsasən də Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri daxil olub.
Prezident Ərdoğan İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra bölgədə “3+3” əməkdaşlıq formatının qurulmasının vacibliyi barədə amerikalı həmkarını məlumatlandırıb. Bundan sonra o, Cənubi Qafqazı gündəmə gətirib.
“Dedik ki, keçən həftə orada olmuşuq və hazırda Cənubi Qafqazda müsbət addımlar atılır, qardaşımız İlham Əliyev də bu müsbət addımları qətiyyətlə davam etdirmək istəyir. Rusiya, Azərbaycan, Türkiyə, İran, Gürcüstan və Ermənistan hamısı razılaşsa, biz burada sülh platforması yaratmış olarıq. Bu baş versə, məqsədə çatarıq”.
Onun sözlərinə görə, Cənubi Qafqazda bu platformanın formalaşdırılması ilə bağlı danışıqlar davam edir.
“Bununla bağlı artıq cənab İlham Əliyev Ermənistana regionda sülhün bərqərar olması ilə bağlı təklif verib. Gürcüstan tərəfindən müəyyən mənfi münasibət var. Lakin bu platformanın yaranması üçün bütün ölkələrin müsbət yanaşma nümayiş etdirməsi lazımdır. O zaman region sülh platformasına çevriləcək”, - Türkiyə Prezidenti belə deyib.
Politoloq Fikrət Sadıqov Cebhe.info-ya bildirib ki, Türkiyə və ABŞ prezidentlərinin görüşü qısa müddətdə və sammit çərçivəsində baş tutduğundan iki ölkə arasında ciddi dəyişikliklərin olacağı real görünmür. Yəni bütün məsələlər barədə razılığı əldə olunmasa da müzakirələrin keçirilməsi müsbət haldır:
“Türkiyənin Rusiya ilə yaxınlaşması, xüsusilə də Rusiyadan müasir silahlar ABŞ-I narahat edir. Rəsmi Ankaranı isə narazı salan məsələ ABŞ-ın Türkiyənin daxili işlərinə qarışmasıdır. ABŞ-ın PKK terror təşkilatına dəstək verməsi Türkiyənin etirazına səbəb olur. Bütün bu məsələlərlə bağlı bir razılıq əldə olunduğuna əmin deyiləm. Hər halda mövqelər üz-üzə səslənib. Bu baxımdan, qarşılıqlı ittihamlara son qoymaq üçün ortaq məxrəc əldə olunmalıdır. Türkiyə istəyir ki, özünün dövlət maraqlarına zidd başqa ölkədən zərbə almasın. Türkiyəni başa düşmək olar. Çünki Türkiyə böyük geosiyasi oyunçuya çevrilib”.
Ekspert bildirdi ki, ABŞ Konqresində ermənipərəst qüvvələr çoxdur. Onlar Türkiyəyə 40 ədəd müasir F-16 qırıcısı satmağa mane olmağa çalışacaqlar:
“Həm Nümayəndələr Palatasından, həm Senatdan Ağ Evə müəyyən çağırışlar olacaq. Onlar Türkiyənin hazırkı rolunu qəbul etmək istəmir və güclənməsindən narahatdır. Bu, gedişatdan asılı olacaq. Əgər Ağ Ev Türkiyənin müttəfiq kimi əhəmiyyətinə, NATO-nun güclü üzvü olduğuna Konqresi inandıra bilsə, o halda bu məsələ həll oluna bilər. Əgər Prezident Bayden bunu edə bilməsə, konqresmenlərin ədalətsiz, siyasiləşmiş türkofobiya mövqeyi nümayiş olunacaq”.
Cənubi Qafqaz məsələsinin müzakirəsinə gəlincə,“3+3” formatı ilə bağlı ABŞ Prezidentinin münasibətinin nədən ibarət olduğu məlum deyil. “Altılıq” platformasında İranın və Rusiyanın yer aldığını nəzərə alsaq, ABŞ-ın buna kifayət qədər müsbət yanaşması sual doğurur. Fikrət Sadıqovun sözlərinə görə, İran sözügedən formatın fəal üzvü olmadığına ABŞ-ın buna etirazla yanaşacağı inandırıcı görünmür:
“Bu təklifdə İranın və Rusiyanın rolu qabardılmış şəkildə öz əksini tapsa idi, ABŞ buna mənfi yanaşa bilərdi. Amma “3+3” balanslaşdırılmış təklifdir. Burada həm Qərbyönlü, həm də Qərbə qarşı çıxış edən dövlətlər təmsil olunur. Məsələn, Azərbaycan balanslaşdırılmış xarici siyasət yürüdür. Türkiyə NATO-nun üzvüdür. Gürcüstan Avropa İttifaqına meyillidir. İran isə bu çərçivədə özbaşına addım ata bilməz. ABŞ da nəzərə almalıdır ki, “3+3” İranın öz təşəbbüsü olsa, onu normal qəbul etmək olmazdı. Amma bu təklif regionla bağlıdırsa, bu məsələdə qəbahət ola bilməz. Əgər ABŞ həmin formata real, ədalətli yanaşırsa, onu dəstəkləməlidir. Artıq Türkiyə Cənubi Qafqazın aparıcı “oyunçu”suna çevrilib. Gürcüstan da qonşu dövlətdir. ABŞ nəzərə almalıdır ki, heç bir ölkə təkbaşına bu prosesi həyata keçirə bilməz. Əksinə, bu, Qərbin maraqlarına cavab verən təklifdir”.
Politoloq qeyd etdi ki, Gürcüstan Rusiya amilinə görə,“3+3” formatından imtina etsə də regional əməkdaşlıqdan kənarda qalmamaq üçün razılıq verə bilər.
Geri qayıt