Navalnı Kremlə başağrısıdır, amma Putinin devrilməsi mümkünsüz görünür
6-02-2021, 11:24
Rus müxalifətinin lideri Aleksey Navalnı 3,5 il həbs cəzasına məhkum edildi. Bu hökmdən dərhal sonra Moskvada və Rusiyanın digər şəhərlərində müxalifətçinin sərbəst buraxılması üçün mitinqlər başladı. Ehtimallara görə, bu cür mitinqlər hər həftə olmaqla, bir müddət davam edəcək və əsas müqavimət simvolu Alekseyin həyat yoldaşı Yuliya Navalnaya olacaq.
Sosioloq və siyasətçi, iqtisad elmləri doktoru Vladislav İnozemtsev AYNA- ya Rusiyada hansı siyasi proseslərin inkişaf etdiyini, Putinin istefasını gözləməyə dəyər olub-olmadığını, ya da müxalif düşüncəli insanların hökuməti devirə bilib-bilməyəcəyi ehtimalından danışıb:
- Navalnı ətrafındakı prosesi necə qiymətləndirirsiniz? Navalnının məhkəməsi, etirazlar, mitinqlər – bütün bunların Rusiya daxilində daha pis nəticələrə səbəb olacağını gözləyirsinizmi?
- Putin üçün Navalnı problemi getdikcə böyüyür. Bəzi insanlar indi baş verənlərə bir müddət mane oldu. Ümumiyyətlə, 7-8 il əvvəl ola bilərdi. Ancaq vaxt keçdikdən sonra Kreml Navalnıya qarşı ciddi bir addım atmadı. Navalnının özü tədricən Putinin ən qızğın və ciddi rəqibinə çevrildiyini başa düşürdü, özü çox inadkar və cəsur bir insandır.
Bu problemi həll etmək cəhdi hazırda uğursuz alınır. İnsanlar küçələrə çıxır, amma Kreml Navalnı ilə bundan sonra nə edəcəyini anlamır. Kreml onu Xodorkovski kimi uzunmüddətli həbsxanaya göndərə bilməz. Bu o deməkdir ki, “konsert” davam edəcək və problem yalnız böyüyəcək.
Rusiyanın siyasi meydanında qütbləşmə baş verir. İki çox açıq düşərgə var: bəziləri bunun bir dəhşət olduğunu düşünür və Rusiyanın dəhşətli bir ssenariyə doğru inkişaf etdiyini hesab edir. İkinci düşərgə isə Navalnının 10 il həbsdə qalması lazım olduğunu düşünür, çünki indi bütün dünyada inqilab mitinqləri olacaq və s. Heç kim Navalnını Almaniyanın casusu və ya ABŞ-ın muzdlusu hesab etmir, amma hamı bu vəziyyətin partlaya biləcəyindən və Rusiyanın qeyri-sabitlik və mülkiyyət bölgüsü dövrünə girə biləcəyindən narahatdır. Buna görə də bəzi insanlar Navalnıdan qorxurlar və dəyişikliklər istəmirlər. Amma digər tərəfdən, Navalnı üçün tam dəstək də görmürəm.
Şəxsən mən hər hansı bir dəyişikliyin heç nə baş verməməsindən daha yaxşı olduğunu düşünürəm, amma bir daha vurğulayıram ki, dəyişiklik istəməyən çox az adam var. Bu səbəbdən dəyişiklik istəyən insanlar küçələrə çıxmağa hazırdırlar və dəyişiklik istəməyən, eyni zamanda xoşbəxt olmayan insanlar isə küçələrə çıxmaq istəmirlər. Son məhkəmə prosesi göstərir ki, guya, əksəriyyət Navalnının lehinədir, baxmayaraq ki, bu vəziyyət çox aldadıcıdır.
- Rusiyanın bu etirazçı seçicilərinin inqilab etmək və hökuməti devirməyə qadir olduğunu gözləyirsinizmi?
- İndiyə qədər heç kim Rusiyada hökuməti devirməyə hazır deyil. Çox vacib bir məqam budur ki, bu mitinqlərə icazə verilmir, ona görə də həbslər çoxdur. 2011-ci ildə “Bolotnı”dakı mitinqlərə icazə verilmişdi və orada cəmi 5-6 nəfər saxlanıldı. İndi hakimiyyət insanları dəstələrlə saxlamaq fürsəti əldə edir, amma mitinqə rejimi yıxmağa hazır olduqlarını, ancaq polisə qarşı mübarizə aparmaq istəmədiklərini göstərən insanlar gəlir. Bu bir paradoksdur.
Ancaq daha böyük bir problem, rejimi yıxmağa hazır olan insanların bu sayda insanla məhdudlaşmasıdır. Navalnı namizəd olaraq qeydiyyatdan keçərdisə, onda kifayət qədər çox insan ona səs verə bilərdi, təxminən 25 faiz və daha yüksək. Buna görə də Navalnının öz partiyası olsaydı, hakimiyyət üçün böyük bir baş ağrısına çevrilərdi. Putinin gözündə Lukaşenko təcrübəsi var və başa düşürlər ki, bir insan populyardırsa, çox səs toplaya bilər. Buna görə də sentyabr ayında keçiriləcək parlament seçkiləri tamamilə steril olacaq.
Navalnı ilə hər hansı bir şəkildə əlaqəli olanların heç biri qeydiyyata alınmayacaq, bu mitinqlərin nəticəsi bütün fəal insanların həbs, cərimə, inzibati cəza alacaqları və bu bəhanə ilə bu insanların da qeydiyyata alınmayacaqlarıdır.
Kiminsə Putini devirməyə gedəcəyini söyləmək fantaziya kateqoriyasındandır. Onu nə indi, nə də ki, 5 ildə kimsə devirməyəcək, amma Rusiyadakı seçkilər tam profanasiya olacaq. Mənə elə gəlir ki, bütün bu hadisələrin nəticəsi 2011-ci il kimi olacaq. Böyük narazılıqlar olacaq, çox sayda cinayət işi olacaq və çox adam həbsxanaya göndəriləcək. 2013-2014-cü illərdə olduğu kimi miqrasiya dalğası olacaq və sonra hər şey sakitləşəcək. Sual budur ki, Rusiya hakimiyyətindəkilər bir şeyin dəyişdirilməli olduğunu başa düşə biləcəklərmi?
Səlahiyyətlilərin müəyyən dərəcədə xalqdan necə qorxduqlarını görürük və çox tərəddüdlü addımları var. Bunu Putinin məhşur saraydan imtina etməsində, hakimləri dəyişdirməsində, onların üzr istəməsində görürük. Hakimlər üzr istəyir, sonra yenidən təzyiqlərə başlayırlar. Yəni səlahiyyətlilər bundan sonra nə edəcəklərini tam anlamırlar. Çünki necə davranacağınızda bir növ çəngəl var.
2017-ci ildə Medvedevin əmlakına dair araşdırmadan sonra səlahiyyətlilər müəyyən yumşalmalara yol verdilər. İndi belə bir şey olmayacaq, amma Kremlin siyasi mənzərəsi bir az daha şən olmalıdır. Yalnız, hər kəsə təzyiq göstərmək və cangüdənləzrinizi qubernator vəzifəsinə təyin etmək deyil, xalqa hesablanmış bir addım atmaq lazımdır. Hər halda yaxın gələcəkdə heç bir çevriliş gözləmirəm.
- İndi bir çox mütəxəssis elitada bir parçalanma olduğunu və bunun bir hissəsinin pərdə arxasında Navalnını dəstəklədiyini və bununla da Kremldəki təsir zonasını genişləndirdiyini söyləyir. Bu versiyanın mövcud olma haqqı nə dərəcədədir?
- Mən başqa cür düşünürəm. Bəli, elitanın içərisində fərqli qruplar var və olduqca ciddidirlər. Şərti “güc nazirlikləri” var, Medvedevi dəstəkləyən şərti “liberallar” var, Kudrin və Ko kimi Medvedevi sevməyən digər liberallar var, dövlət şirkətlərinin rəhbərləri var və bu insanlar bir-biri ilə mübarizə aparır. Bəli, bəzi “sızmalar”ın və materialların davamlı düşmənçilik üzündən Navalnıya müəyyən qruplardan ötürülməsi ilə razıyam. Ancaq problem ondadır ki, onlar hamısı Putinin özü ilə deyil, Putinin diqqəti uğrunda mübarizə aparırlar. Məsələ burasındadır ki, məsələn, Medvedev Patruşevlə Putinin yerini tutmaq üçün çəkişmir. Xeyr, sadəcə parlamentə yenilənmiş bir partiyanı gətirmək, parlamentdəki mövqeyini möhkəmləndirmək, Baş nazir vəzifəsinə qayıtmaq və varis olmaq və s. Digərləri hökumətdə getdikcə daha çox yer tutmaq üçün eyni şeyi istəyirlər.
Mənə elə gəlir ki, Putinin rəhbərliyi uğrunda mübarizə gedir, ancaq devrilməsi üçün deyil. Bu gün Putinin devrilməsinin mənasını həqiqətən başa düşmürəm. Putinin dəyişməsi, indi 2024-cü ildə seçkiyə getməyəcəyini söyləyərsə, nəyəsə təsir göstərə bilər. Əsl siyasi oyun burada başlayır, müraciət edənlər görünməyə başlayır, pul toplanmağa başlayır və s.
Bu vəziyyətdə Putin: “2 ildən sonra gedirəm, özünüz həll edin” deyərək, özünü zərbədən çıxaracaq. Putini indi devirmək demək olar ki, mümkün deyil. Elitalar arasında heç kim demokratiya istəmir, sadəcə bu “piroq”dakı yerləri yenidən bölüşdürmək və bütün ölkənin istismarından pul qazanmaq istəyirlər. Bu vəziyyətdə Putinin yerinə kimin gəlməsi barədə bir fikir birliyinin olacağı bir vəziyyət təsəvvür edə bilmirəm.
- Qərb ölkələri bütün bu siyasi proseslərlə necə münasibət sərgiləyəcəklər?
- Heç necə. Deyək ki, Rusiyada hansısa şəxslərə qarşı sanksiya tətbiq edə bilərlər, amma sual budur: “Nə üçün?”, “Kimə qarşı?”. İndiyə qədər dünyanın heç bir ölkəsi Putinə qarşı sanksiya tətbiq etməyib. Bütün bu proseslərin arxasında Putinin dayandığı aydındır, ancaq onun üçüncü dərəcəli köməkçilərindən bəzilərinə qarşı sanksiya tətbiq etməyi təklif etməyiniz lətifə kimi görünür. Budur “Maqnitski” qanunu var, burada Moskva şəhərinin polis rəisinə və ya Navalnıya qarşı ədalətsiz qərar verən hakimə qarşı sanksiyalar tətbiq edə bilərsiniz. Amma bu nəyə təsir edəcək?
Müxalifətin təklif etdiyi bütün bu fərqli sanksiya siyahıları ciddi görünmür. Rusiyadakı bütün bu daxili siyasi vəziyyət ABŞ-ı heç bir şəkildə təhdid etmir; bu məsələlər ABŞ-ın milli təhlükəsizliyinə aiddirsə, Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq edəcəklər.
Mənə elə gəlir ki, indi ABŞ və Rusiya Kremlin Baydenə və onun gündəminə heç bir şəkildə toxunmayacağına dair razılığa gələcək və ABŞ Rusiyada baş verənlərə göz yumacaq. Bu, ən ciddi ssenaridir. Anlaşılmalıdır ki, Qərb müdaxilə etməyə başlayanda, bu, müxalifətə heç bir şəkildə kömək etmir, heç olmasa xalq arasında müxalifətin populyarlığını artırmır.
Geri qayıt