Ərdoğanın 16 ildir məğlub olmayan partiyasının sirri
16-08-2017, 08:08
Türkiyənin hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) ildönümüdür. AK Parti 2001-ci ildə Türkiyədə siyasi xaosun davam etdiyi bir dövrdə yaranıb və ötən 16 ildə bütün seçkilərdə qələbə qazanıb. Hazırda ölkə parlamentinin 550 mandatında 317-si, eləcə də prezident postu bu partiyaya məxsusdur.
Mərkəz sağda dayanan AKP Türkiyədə siyasi istiqrarın olmadığı, hökumət böhranlarının davam etdiyi bir dövrdə yaranıb. Məhz bu dövrdə Türkiyədə xalqın ardıcıl böhranlar və dəhşətli inflyasiyadan yorulduğu, bu səbəbdən də siyasi partiyalara, siyasətçilərə ümidinin itdiyi bir zamanda meydana yeni, ancaq kökləri olan, xalqın əsas kütləsinin tələb etdiyi bir qüvvə kimi AKP çıxır. Partiyanın əsas hədəf kütləsi mühafizəkar dindar camiə idi. Hansı ki, həmin dövrdə dünyada da baş verənlərin təsiri ilə müsəlman aləmində, o cümlədən Türkiyədə dindarlıq sürətlə yayılır, əhalidə İslama, dini təmsil edən qüvvələrə böyük simpatiya yaranmışdı. Belə bir vaxtda əsasən mühafizəkar camiədən çıxmış, rəhbər heyətdə təmsil olunanların əksəriyyətinin bağlanmış Fəzilət Partiyasında mühüm postlarda təmsil olunmuş, müəyyən siyasi təcrübə və mühafizəkar kimliyə sahib siyasətçilər idi.
AK Partiyanın təsisçi heyətində olan Abdullah Gül, Bülənd Arınc və başqa şəxslər bundan əvvəl Rifah və Fəzilət partiyalarında mühüm postlarda təmsil olunmuş, parlament üzvü seçilmiş şəxslər idi. Ancaq partiyanın əsas uğurlarının müəllifi heç şübhəsiz ki, 3 illik qısa fasilədən sonra yenidən partiyaya rəhbərlik edən hazırkı prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğandır.
2001-ci ildə Fəzilət Partiyasının bağlanmasından qısa müddət sonra partiya quruculuğuna başlayan keçmiş partiya üzvləri ikiyə bölünür. Türkiyədə siyasi islamçılığın ideya və praktiki lideri Nəcməddin Ərbakan uzun sürən siyasi fəaliyyət və təzyiqlərdən sonra siyasətdən çəkildi. Bundan sonra Fəzilət Partiyasının daha sərt xətt tərəfdarları Səadət Partiyasını qurdular. Nisbətən mülayim xətt tərəfdarları isə Ərdoğan və Abdullah Gül başda olmaqla AKP-ni qurdular. İki partiyanın təsis tarixləri arasında bir aydan da az müddət var. Bundan başqa Xalqın Səsi və Ana Vətən partiyalarının üzvləri də AKP-nin quruluşunda iştirak edib. Bu səbəbdən də Səadət Partiyasından fərqli olaraq AKP daha geniş camiəni əhatə edə bildi. Bundan başqa partiyanın lideri, 1994-97-ci illərdə İstanbul bələdiyyəsi sədri olan Rəcəb Tayyib Ərdoğanın xarizmatik lider olması, dini kimliyi, İstanbuldakı fəaliyyəti və nəhayət 1998-ci ildə söylədiyi şeirə görə 10 ay həbsdə yatması onun irəli çıxmasına səbəb oldu.
Məhz bu səbəbdən də 2002-ci ilin 3 noyabrında keçirilən ilk parlament seçkilərində AKP sensasiya sayıla biləcək qələbə qazanır və uzun müddətli fasilədən sonra Türkiyədə ilk təkbaşına hökumət quran partiya olur. 34,29 faiz səs qazanan AKP parlamentdə əzici üstünlük qazanaraq 365 mandat əldə edir. 2007, 2011 və 2015-ci il (iyun və noyabrda keçirilən seçkilərdə - K.R) seçkilərində AKP qələbə qazanıb və hər dəfə parlamentdə çoxluğu əlində saxlaya bilib.
Bundan başqa 2007 və 2014-cü il prezident seçkilərində AKP öz namizədi ilə gedib. Birinci dəfə parlamentdə keçirilən səsvermə nəticəsində Abdullah Gül, ikinci dəfə isə ümumxalq səsverməsi ilə Ərdoğan Türkiyə prezidenti seçilib. Bundan başqa 2004, 2009 və 2014-cü ildə keçirilən seçkilərdə AKP Türkiyədə bələdiyyələrin böyük əksəriyyətində qələbə qazanaraq yerlərin çoxunu götürüb. Hazırda 30 böyük şəhər bələdiyyəsindən 18-də sədr hakim partiya üzvüdür. Ümumilikdə Türkiyədə seçkilərdə seçicilərin 50 faizi AKP-yə səs verir. Bunu sonuncu - aprelin 16-də keçirilən Konstitusiya referendumu da təsdiqlədi.
Ancaq referendumda AKP gözləniləndən az səs qazandı. Bununla da Konstitusiya dəyişikliyinə nail olsa da, ümumi olaraq partiyanın səslərinin azalması kimi qiymətləndirdi. Bu səbəbdən də gözlənilənin əksinə olaraq hazırda AKP rəhbərliyi qarşıya əsas hədəf kimi 2019-cu ildə keçiriləcək seçkilərdə itirilmiş səsləri bərpa etməkdir. Çünki 2019-cu ildə Türkiyə həm prezident, həm də bələdiyyə seçkilərinə gedəcək və bu seçkilər ölkə üçün həlledici əhəmiyyət daşıyacaq.
AKP mərkəz sağda dayanan və Türkiyədə siyasi sistemdə hakim olan düşüncəni dəyişən bir partiya oldu. Artıq Türkiyədə qanunlar və qərarlar 16 il əvvəlkindən xeyli fərqlənir. Doğrudur, hökumət bu fərqliliyi islahat və yenilənmə adlandırır. Ancaq eyni zamanda laik kəsim, eləcə də milliyyətçi və Atatürkçü camiə AKP-ni mövcud sistemi dəyişməkdə ittiham edir. Türkiyədə dəyişikliklər olsa da, (bunu inkar etmək mümkün deyil - K.R) sistem dəyişikliyindən danışmaq tezdir.
Ancaq faktdır ki, Ərdoğan və onun rəhbərlik etdiyi partiya Türkiyədə siyasi, hüquq və digər daha əvvəl mühafizəkar camiənin üzünə bağlı olan qurumların qapılarını açdı. Bunun müsbət tərəfləri olsa da. Mənfi tərəfləri də oldu. Ancaq bu qaçılmaz idi. Çünki AKP-nin iqtidar olması məhz Türkiyədə ildən ilə güclənən mühafizəkar kəsimin xidmətləri idi. Hələlik Türkiyədə yüksələn xətt üzrə gedən bu tendensiya ildən ilə AKP-yə qələbələr gətirir. 2002-ci ildə çalxalanan, iqtisadi və siyasi xaosdan yorulan, 1998-ci il fevral hərbi çevrilişindəki repressiyalarda əzilmiş Türkiyə toplumu Ərdoğan və AKP timsalında öz xilasını gördü və bu səbəbdən mühafizəkar camiə AKP ətrafında səfərbər oldu. Qapı-qapı, hər evə gedərək insanları, xüsusən də inanclı kəsimi AKP-nin qələbəsinə inandıran, onların səslərini alan AKP səfərbərliyi bu gün də güclüdür. Bunu 2016-cı il 15 iyul qiyam cəhdi də sübut etdi. Analizlər də göstərir ki, Türkiyədə mühafizəkar camiədən yenidə bir güclü alternativ parlamayana qədər seçkilərin favoriti AKP olaraq qalacaq.
Kənan RÖVŞƏNOĞLU \\musavat.com\\
Geri qayıt