Ölkəmizdə “Halal” məhsul adı ilə bir çox ərzaq məhsullarının satılması haqda məlumat vermişdik. Əslində bu ad altında satılan məhsulların nə qədər halal olması həmişə şübhəlidir. Ötən həftə “Halal” sözü ilə markalanmış “Kristal CF” əmtəə nişanlı “Baranina” kolbasasının tərkibində donuz əti və piyi aşkar edildi. Bu, Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin yaydığı rəsmi məlumat idi. Görəsən, Komitə bununla bağlı hansı tədbirləri həyata keçirdi?
Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Fazil Talıblı Analitik.az-a bildirdi ki, müvafiq nəzarət xidməti bazarda mütəmadi olaraq araşdırmalar aparır: “Sahibkarın xəbəri olmadan satış nöqtələrindən nümunələr götürülərək laboratoriyalara verilir. Yoxlanıldıqdan sonra nəticəyə uyğun tədbirlər həyata keçirilir. “Halal” sözündən istifadə edərək markalanmış “Kristal CF” əmtəə nişanlı “Baranina” kolbasını istehsal edən “Orxan-SS” firmasına sertifikat verilməyib. Çünki onun istehsal şəraiti bu tələbələrə cavab vermir. Biz dərhal qanunvericiliyə uyğun olaraq Ədliyyə Nazirliyinin reyestrindən çıxarış aldıq. Dünəndən bu müəssisədə yoxlamalara başlamışıq. Hazırda bu müəssisədə araşdırmalarımız davam edir. Yaxın günlərdə araşdırma yekunlaşandan sonra nəticə ictimaiyyətə açıqlanacaq. İlkin müşahidələrimiz ondan ibarətdir ki, hazırda həmin müəssisədə istehsal prosesi demək olar ki, dayanıb. Məlum faktla bağlı artıq ticarət şəbəkələri həmin müəssisənin məhsullarını qəbul etməkdən imtina edirlər. Həmin müəssisənin məhsulları ticarət müəssisələrindən geri çağırılıb. İstehsalı dayandırmaq üçün araşdırmanın nəticələrini gözləməliyik. Fakt aşkarlanarsa ki, standartın tələblərinin pozulması istehsal müəssisəsinin günahı üzündəndir, təbii ki, orada istehsal dayandırılacaq. İnzibati Xətalar Məcəlləsinə görə, müəssisə 5000 manat cərimə olunacaq. ”
Onu da qeyd edək ki, bu, halal adı ilə bazara «haram» məhsul çıxarılmasına dair ilk məlumat deyil. Həmçinin xatırladaq ki, son vaxtlaradək televiziya və radio kanallarında da «Kristal CF» əmtəə markası altında «halal» kolbasa və sosiska məmulatlarının reklamı gedirdi. Bəlkə də illərdir ki, alıcılar «Kristall CF»-in kolbasalarını halal məhsul bilirdilər. İndi isə Komitə rəsmisinin məlumatından aydın olur ki, bu müəssisəyə heç komitə tərəfindən də «Halal qida» sertifikatı verilməyib. Belə olduğu halda məhsulun halal adı ilə reklam edilməsi, həmçinin, «Halal» adı ilə markalanması və satışa da bu adla çıxarılması istehlakçıların aldadılması, onlara məhsul haqqında yanlış məlumat verilməsi deməkdir. Bəs bu kimi əməllərə görə bu məhsulun istehsalçısı və ya əmtəə nişanının sahibi hansı məsuliyyət daşıyır?
Sualı Analitik.az saytına şərh edən hüquqşünas Xəyal Feyzullayev bildirib ki, qanunvericilikdə istehlakçıların hüquqlarının pozulmasına görə inzibati məsuliyyət, istehlakçıları aldatma və ya pis keyfiyyətli məhsul istehsal etmə və satmaya görə isə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulub:
«İstehlakçıların hüquqlarının pozulması dedikdə, İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 228-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş digər əməllərlə yanaşı, standartların və dıgər normativ sənədlərin tələblərinə cavab verməyən malların istehsalına, satılmasına, işlərin yerinə yetirilməsinə, xidmətlərin göstərilməsinə görə məsuliyyət nəzərdə tutulur. Bu cür inzibati xətaya yol vermiş vəzifəli şəxslər 1500-2000 manat, hüquqi şəxslər 4 min manatdan 5 min manatadək miqdarda cərimə edilir.»
Hüquqşünas, həmçinin, bildirir ki, Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsində «İstehlakçıları aldatma və ya pis keyfiyyətli məhsul istehsal etmə və satma» maddəsi nəzərdə tutulub. CM-in 200-cü maddəsinə əsasən, istehlakçıları aldatma dedikdə, mal satan və ya əhaliyə xidmət göstərən təşkilatlar, həmçinin ticarət (xidmət) sahəsində fərdi sahibkar qismində qeydə alınmış fiziki şəxslər tərəfindən malın (xidmətin) ölçüsünə, çəkisinə, hesabına, habelə istehlak xüsusiyyəti və ya keyfiyyətinə dair istehlakçıları xeyli miqdarda aldatma başa düşülür.
İstehlakçıya məhsulun (xidmətin) bu və ya başqa xüsusiyyətləri barədə yanlış, yaxud natamam məlumat verilməsi istehlakçını məhsulun istehlak xüsusiyyəti və ya keyfiyyətinə dair aldadılması ilə nəticələnir.
«Malın istehlak xüsusiyyətlərinə və ya keyfiyyətinə dair aldatma konkret olaraq malın hazırlanma tarixi, çeşidi, istehsal olunduğu ölkə, standartı, texniki göstəriciləri və s. bu kimi xüsusiyyətləri barədə aldatmada ifadə oluna bilər. «Halal» standartında müəyyən olunmuş tələblərə cavab verməyən məhsulun üzərinə «Halal» yazılaraq istehlakçıya təqdim edilməsi onun aldadılması ilə nəticələnir. Bu baxımdan «Halal» adı altında məhsulun istehsal edilməsi və ya satılması CM-nin 200-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş əməlin törədilməsi kimi qiymətləndirilməlidir. Çünki istehlakçı «Halal» yazısına inanaraq məhsulu alırsa, o, istədiyi keyfiyyətdə, standartda olan məhsulu seçdiyini düşünür. Lakin əgər, konkret olaraq, kolbasanın tərkibində donuz piyi aşkar olunursa, deməli, həmin kolbasa məmulatı «Halal» standartına cavab vermir. Bu da cinayət əməli kimi CM-in 200-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş cəza tədbirləri ilə cəzalandırılmalıdır».
Hüquqşünas onu da deyib ki, istehlakçıların aldadılması ilə nəticələnən cinayət əməli ən yüngül halda cərimə cəzası ilə cəzalandırılır. İstehlakçıların aldadılması təkrar törədildikdə, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən törədildikdə, istehlakçılara külli miqdarda ziyan vurmaqla törədildikdə isə daha ağır cəzalar nəzərdə tutulur: «Konkret olaraq «Kristall CF» əmtəə markası ilə «Halal» adı altında buraxılan kolbasada donuz piyinin aşkar edilməsi istintaq qaydasında sübuta yetirildiyi halda, cavabdeh şəxslər cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilər. Bu işdə «Orxan-SS» firmasının vəzifəli şəxsi və ya hansı məsul şəxsi cavabdehlik daşıyacaq – bunu istintaq orqanı müəyyənləşdirə bilər. Qanun bu sahədə birmənalı və hər kəs üçün aydındır.»- deyə, X.Feyzullayev bildirib.
