“Yıxılana balta çalarlar” prinsipindən uzağıq. Çünki Səlim Müslümov vəzifə başında olanda da sosial yardım məsələlərindəki ciddi problemləri sərt tənqid etmişik, iradımızı bildirmişik. Amma neyləyək ki, nəticə olmadığından, bu mövzunu davam etdirməli oluruq… İndi də bir sıra ciddi faktlar əlimizdədir və bizi ciddi araşdırma aparmağa vadar edib. Nəticədə Səlim Müslümovun olduqca sensasiyalı “maxinasiya”ları üzə çıxmaqdadır. İnanmaq olmur ki, sosial yardım almaq istəyənlərin başına belə hoqqaları gıtirmək olarmış. Gərək nə qədər qansız, cəllad olasan ki, qanunla sosial yardım almalı olan insanları ağlagəlməz zülmlərə düçar edəsən. İndi isə Səlim Müslümovu bitirən, ancaq çoxlarının əhəmiyyət vermədiyi faktlara keçək.
ƏRİZƏLƏRƏ YAZILI CAVAB VERİLMİRDİ...
Nazirliyə nəinki yüzlərlə yazılan ərizələrə cavab vermirdilər, hətta ölkə Prezidentinə göndərilən şikayətilər tədbir görülməsi üçün nazirliyə ünvanlansa da heç bir əhəmiyyəti olmurdu. Amma Səlim Müslümovün komandası “Vətəndaşların müraciətləri haqqında AR Qanunu”nun 10.1 maddəsinin tələblərini kobud surətdə pozduqlarının fərqində deyildilər. Axı əlləri və gözləri pula həris bu məmurları heç bir qanun düşündürmürdü və bu səbəbdən vətəndaşlara bir cümlə belə yazılı cavab verilmirdi. Nəticədə vətəndaşın əlində məhkəməyə və ya digər instansiyalara şikayət verməyə əsas da qalmırdı. Bu isə vətəndaşla dövlət arasında rabitənin qırılmasına gətirib çıxarırdı. Məhz əks-rabitənin itməsi nəticəsində vətəndaşın sözü milçək vızıltısı kimi qulaq ardına vurulurdu. Əlbəttə, işə belə yanaşma tərzi təbii ki, o nazirliyin rəhbəri üçün indiki kimi qurtarmalı idi.
PUL ƏN ÇOX ÖZÜNÜDƏSTƏK PROQRAMLARI XƏTTİ İLƏ YEYİLİRDİ
Məlum olduğu kimi Səlim Müslümovdan əvvəl həmin nazirlik özünüdəstəkləmə proqramı çərçivəsində vətəndaşlara pulsiz kurslar təşkil edirdi və işini qura bilməsi üçün vətəndaşlara iş alətləri alıb verirdi (Dəzgah, cihaz, mal-qara və s.). Səlim Müslümov gələndən sonra kütləvi surətdə insanlar bu proqramlara cəlb olunmağa başladı, amma… Sənəd üzərində. Vətəndaşları şirnikləşdirib məşğulluq idarələrinə aparır, sənədlərini alıb, müəyyən proqramlara adını yazırdılar və deyirdlər ki, get gözlə, çağıracağıq. Bununla da birdəfəlik çağırmırdılar. Ehtimal var ki, yeyintilər məhz bu üsulla baş verirdi. Müəyyən adamın adına kurs da, aylıq işsizlik pulu da, sonra işinə dəstək üçün alət-cihaz almaq pulu da yazılırdı – amma axıra qədər də vətəndaş bundan xəbərsiz gözləyə-gözləyə qalırdı. Şəxsən tanıdığımöz bir neçə nəfər var ki, bu cür sənədləri alınıb, adı hansısa özünüdəstək proqramlarına yazılıb – amma hələ də get-gəllərdədirlər, çağırmırlar…
SOSİAL YARDIM PROQRAMLARI ƏN ÇOX QALMAQAL YARADAN SAHƏYƏ ÇEVRİLMİŞDİ, NİYƏ?
…Səlim Müslümov nazir təyin olunan kimi soasial yardımla bağlı Elektron Sistem deyilən saxta bir sistem yaradıldı. Bununla da sosial yardım almaq işi demək olar birdəfəlik dayandı. Sistemin qüsurlarını vətəndaşlar dəfələrlə nazirliyin özünə, Prezident Administrasiyasına yazsalar da, nazirliyin qarşısında mitinq keçirib, nazirin özünə çatdırsalar da, xeyri olmurdu. Əksinə, hər dəfə Səlim Müslümov televiziyaya çıxıb deyirdi ki, günah əhalidədi, kompüter bilgiləri yoxdur… Deməli, yazıq kasıb sosial yardımı ala bilmirsə, buna görə texnologiyanın son nailiyyəti olan kompüteri günahkar bilirlər. Halbuki əhalinin əksər hissəsinin ya özü, ya da övladları kompüteri Səlim Müslümovun özündən də yaxşı bilir. Sadəcə, vəzifədə oturanların əksəriyyətinin xəstəliyi idi ki, əhalini savadsız yerində görürlər, özlərini isə hamıdan ağıllı bilirlər. Səlim Müslümovun sosial yardım üçün quraşdırdığı bu tələ sisteminin əhalini narazı salan, nazirliyin isə düzəltmək istəmədiyi çox sanballı qüsurlarını bir-bir diqqətə çatdırmaq istəyirik.
Sosial yardımları mənimsəmək üçün düşünülmüş hoqqabazlıq və…
Tələ belə qurulurdu: sosal yardım almaq üçün müraciət edən vətəndaşlara, ailə vəziyyəti, ünvanı, qaz-işıq-su kodu və s.-lə bağlı 200-ə yaxın suallar verilir və sən bunların hamısını bir-bir cavablandırmalısan. Sonra sistem dövlət idarələrinə sorğu verib, bunları dəqiqləşdirir. Bəs “yardım vermirəm” hoqqası harada yaranır?
Ən böyük problem belə yaradılır. Deməli, sistem elə quraşdırılıb ki, ilk uyğunsuzluğa rast olan kimi, kompüterdən dərhal imtina cavabı verilirdi. Sən o səhvi düzəldib, təkrar tələb göndərəndən sonra, yenə eyni prosedur təkrarlanır və yenə də ilk səhvə rast gələn kimi imtina verilirdi və beləcə, imtina cavabı sonsuzluğa qədər davam edirdi. Hər dəfə də yoxlamağa 1 ay vaxt gedirdi. Beləcə, 200 sualdan 10-12 səhv tapılsaydı bir il vətəndaş sürünməli idi. O müddətə isə gözünü bu yardıma dikmiş vətəndaşın balası çörək yeməməli idi. Dəfələrlə yazırdıq, deyirdik ki, olmazmı sistem birdəfəlik bütün sualları yoxlasın və hamısının birlikdə səhvini bildirsin və vətəndaş da birdəfəlik hamısını düzəldib, müraciəti yollasın, bununla da məsələ bitsin?! Yox, olmazdı. Gərək vətəndaş sosial yardım şansına nail olmaq üçün illərlə sürünəydi, həmin müddətə də ya balası acından öləcəkdi, ya da sosial vəziyyəti dəyişəcəkdi və o yardım o vaxt artıq buna düşməyəcəkdi.
İndi görək Səlim Müslümovun sistemi insanları sosial yardımın üzünə, mədəni surətdə, necə həsrət qoyurdu və onları bu hüquqdan məhrum etmək üçün quraşdırılan başabəla suallar hansılardır? İnanıram ki, nümunə üçün göstərəcəyimiz suallar sizləri “vay dədə, vay”-dedirdib dəhşətə gətirəcək. Həmin o suallardan bir neçəsini təqdim edirik:
1.«Adına olan və indiyə qədər olmuş mobil telefon nömrələri hansılar olub?».
Əgər sən yaddan çıxarıb 5 il əvvəl işlətdiyin telefonun bir nömrəsini yazmadınsa, dərhal “imtina” verilirdi ki, sən filan nömrəni niyə gizlətmisən?
Başqa bir sual belədir: 2. «Mobil telefon nömrənizə və ya qaz, işıq, su sayğacına bir ildə nə qədər pul yükləmisiniz?».
Səlim Müslümovun «texnoloqlarının» məntiqi ilə sosial yardıma ehtiyacxlı əhali işlətdiyi işıq pulunu da qonşudan alıb verməməli imiş!!! Görəsən Azərbaycanda və ya dünyada kimsə bunu hesablaya bilərmi? Vətəndaş haradan bilsin ki, telefona nə qədər kontur yükləyib? İşıq, qaz, su sayğacına ildə nə qədər pul yukləndiyini hansı vətəndaş yadında saxlaya bilər? Dəqiq cavab yazmadınsa və onlar mobil operatorlara, “Azərişıq”a, “Azərsu”ya və “Azəriqaz”a sorğu göndərirlər. İndi bu boyda nazirliyin sosial yardımı verməmək üçün eləməyib tənbəllik çıxartdığı hoqqasına baxın. Əgər sən deyən məbləğ, nazirliyin sorğu nəticəsində aldığı məbləğlə üst-üstə düşməsə vay halına… Necə deyərlər, yenə yardımdan məhrum oldun: Nazirliyin əməkdaşları böyük həvəslə guya qanundan danışırlar: “Sən bizə yalan məlumat vermisən, ona görə də kompüterdən “imtina” cavabı gəlib».
Hoqqabazlığı görürsünüzmü, əziz oxucular? Burada daha bir maraqlı məqam bilirsiniz nədir? Əgər sorğu verib bütün bunları nazirliyin əməkdaşlarının özlərinin öyrənmək imkanı var idisə, o zaman insanları niyə bu qədər suallara cavab vermək əziyyətinə məcbur edirlər? Olmazdımı ki, vətəndaş elə tək pasport məlumatlarını və çox zəruri olan digər bir-iki məsələni qeyd etsin, nazirlik də onları özü araşdırıb, bütün bu məlumatları aidiyyəti orqanlardan öyrənsin?! Deməli, şəxsi maraqlarını güddükləri üçün olmazmış… Sanki Səlim Müslümov adına qurulmuş bu sistemin məqsədi elə bu imiş ki, qərəzli olaraq insanların dilindən səhv tutub, sonra da həmin “səhvə” istinad edərək, “imtina” versinlər.
Bəs “imtina” alandan sonra nə baş verirdi?
Əvvəla, yazdığın 200 suala cavab səhifəsi blok olunur. Vətəndaş yalnız təzə səhifə acıb həmin 200 suala yenidən cavab yazmalı idi. Niyə? Olmazdımı ki, vətəndaş elə əvvəlki cavabların üstündə o bir-iki səhvi düzəldib, “Ok” düyməsini bassın və bununla da iş həllini tapsın?
Təsəvvür edin, 200 suala təkrar olaraq cavab yazmaq üçün vətəndaş yenidən düz bir illik qaz, işıq, su qəbzlərini tapıb, kodunu və bunların hər birinə bir ildə nə qədər kontur yüklədiyini öyrənib yazmalı, ailə üzvlərinin hər birinin pasport və digər sənədlərinin nömrələrini, adlarında olan və Nuh əyyamında olmuş nömrələri və s. bu kimi heç bir məntiqə sığmayan “bezdarnıy” sualları bir bir təkrar yazmalı idi. Niyə? Əgər adam hər şeyi bir dəfə yazıbsa, artıq bunları yenidən tapıb bir-bir təkrar yazmaq niyə lazımdır? Allah eləməmiş, əvvəlki cavabında küçənin və ya rayonun adını məsələn, Füzuli, ikinci dəfədə isə Fizuli yazaydın. O bir hərf səhvinə görə artıq bir aydan sonra imtina cavabın hazır idi: “Sən keçən dəfə başqa, indi isə başqa küçədə yaşadığını yazmısan», deməli, yenə “əlvida sosial yardım”. İmkan verilmirdi ki, sən elə düzəlişi keçən dəfəkinin üstündə həyata keçirərək, redaktə edib, “Ok” düyməsini basasan və bir də o boyda işi təkrar icra etməklə beşqat əziyyətə düşməyəsən, vaxt itirməyəsən..
“Gör məni, görüm səni…” prinsipi işə düşür
Yaxşı, bəs Səlim Müslimov adına bu sistemin tədbiqində məqsəd nə idi? Hə, indi gəldik mətləb üstünə. Necə deyərlər, “ayının min bir oyunu bir armudun başında imiş…”. Bütün bu hoqqaların son məqsədi puldur, pul. Bu yerdə bir lətifə söyləyim, sonrf söhbətimizə davam edərik. Bir təyyarə qəzaya uğrayır. Təyyarə bələdçisi xanım sərnişinlərə müraciətlə deyir:
-Cəmi üç “paraşut”umuz var. Ona görə də sual verəcəyəm, kim suala düzgün cavab versə, “paraşut” həmin sərnişinlərə veriləcək.
Ön cərgədə oturmuş amerikalıdan soruşur:
- Rusiyanın paytaxtı haradır?
- Moskva.
Bələdçi “Afərin”-deyib “praşut”un birini ona verir. Sonra üzünü bir rusa tutub deyir:
- Amerikanın paytaxtı haradır?
- Vaşinqton.
Bu dəfə də bələdçi düzgün cavabdan razı qalıb, ikinci “paraşut”u rusa verir. Sonuncu “paraşut”u vermək üçün bir azərbaycanlıya üzünü tutur:
- Mozambikin paytaxtı haradır?
Azərbaycanlı:
- Day denən ki, “paraşut” vermək istəmirəm dəə…
***
İndi Səlim Müslümov adına bu başabəla sistem də, elə qurulmuşdu ki, vətəndaşlara yardım verilməsin. Nəticədə, əli hər yerdən üzülmüş insanlar, “Sobes” əməkdaşları ilə “dil tapmağa” üstünlük verirdilər. Bu isə 50-nin-50-yə prinsipi ilə həyata keçirilirdi. Mətbuatda bu məzmunda yüzlərlə şikayətlər işıqlandırılıb… Yəni sosial yardımın altı ayını yazıq kasıb alıb, Allahına şükür edirdi, o biri altı ayını da dolayısı ilə Səlim Müslümovun «katyolu»na ötürürdü... Bu isə milyonlarla manat pul demək idi. Yazıq nazir neyləsin, bəs «Gənclik»dəki «Varlılar məhləsin»dəki villaları necə tikməli idi…
***
…Tam əminliklə deyə bilərik ki, bu gün yardım alan şəxslərin tam 100 faizi Səlim Müslümovun quraşdırdığı bu dolaşıq sistem vasitəsilə yox, məhz əllə, yəni dədə-baba qaydası ilə ərizəsi doldurulmuş şəxslərdir.
Bu sistemin yaratdığı daha bir maraqlı əngəli diqqətə çatdırmaq istəyirik. Sosial yardım almağın şərtlərindən olan ən böyük qüsur belə idi. Deməli, eyni ünvanda qeydiyyatda olan şəxslərin hamısı cəmlənib, onların sayına bölünərək, ortaq məxrəcin yaşayış minimumundan aşağı və ya yuxarı olmasına əsasən, yardım hesablanırdı. Gülməli deyilmi? Tutaq ki, bacı boşanıb, ata evinə qayıdıb. Bacının özünün və onun uşaqlarının maddi təminatına qardaşının cavabdehlik daşıması hansı qanunda yazılıb? Bir də ki, nəyə görə, bir qardaşın yüksək maaş almasına görə, eyni evdə yaşayan o biri qardaş və bacının ailəsi yardımdan məhrum edilməlidir? Mentalitet, mənəvi borc məsələsini hələlik bir kənara qoyaq. Qanunla qardaşın qardaşa və ya bacıya indiki bu çətin iqtisadi dövrdə bir öhdəliyi varmı? Bəlkə var, ancaq onu təkcə Səlim Müslümov bilirmiş?
***
Daha bir qanunsuzluğa fakir verin. Eyni ünvanda tutaq ki, sırf təsadüf nəticəsində, ən fərqli insanlar qeydiyyatda ola bilər. Məsələn, kirayənişin, evin köhnə sahibi işə girə bilməsi üçün qeydiyyata düşmüş uzaq bir qohum və s. Bir ünvanda qeydiyyatda olan həmin insanlar, o evdəki ailənin və ya tənha yaşayan ananın yardımdan məhrum edilməsinə niyə əsas olmalıdır? Ancaq faktlar deyir ki, bu yolla vətəndaşın bütün məlumatları alındıqdan sonra, əslində həmin insanların adına yardımlar yazılırdı. Lakin onların özünün bundan xəbəri olmurdu. Vətəndaş yaradılan Səlim Müslümov sistemi ilə elə gedər-gəlməzə göndərilirdi ki, heç vaxt ağlına belə gəlməzdi onun adına yardım yazılaraq mənimsənilir.
Bəli, bu və hələ bu kimi bilmədiyimiz digər qanunsuzluqlar, hoqqalar Səlim Müslümovun kreslo ilə vidalaşmasına səbəb oldu. Bu, sadə insanlara yuxarıdan aşağı baxan, onların konstitusion hüquqlarını pozan, xalqa yox, öz şəxsi maraqlarına xidmət edən hər bir məmura dərs olmalıdır. Bilməlidirlər ki, vətəndaşın iradını, şikayətini qulaqardına vuran, əhalinin fikrinə əhəmiyyət verməyən hər kəsin axırı belə qurtaracaq... \\tezadlar.az\\
